نعیم لویمی - عضو هیات علمی، بخش تحقیقات فنی و مهندسی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
محمود صفری - عضو هیات علمی موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، کرج
نصرت اله حیدرپور - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویر احمد

این تحقیق به منظور مقایسه روش های مختلف خاک ورزی بر عملکرد گندم دیم و در زمین دارای ریگ و قلوه سنگ شهرستان باغملک واقع در شمال خوزستان بمدت 3 سال(87-85) و در پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار اجراء گردید. تیمارهای آزمایشی شامل: (1) گاوآهن قلمی + خطی کار، (2) گاوآهن بدون صفحه برگردان دار + خطی کار، (3) بی خاک ورزی (کشت با خطی کار)، (4) پنجه غازی+ خطی کار و (5) شاهد (گاوآهن برگردان دار+ دستپاشی کود و بذر + پنجه غازی) بودند. این تیمارها شامل روش های کم خاک ورزی (تیمارهای یک و دو و چهار)، بی خاک ورزی (تیمار سه) و خاک ورزی مرسوم (تیمار پنج) می باشند. تجزیه واریانس مرکب سه ساله نشان داد که تفاوت بین روش های خاک ورزی و نیز اثر متقابل روش خاک ورزی و سال از نظر درصد رطوبت خاک در مراحل مختلف ساقه دهی، گل دهی و پر شدن دانه معنی دار نبوده ولی تفاوت سال ها از نظر درصد رطوبت خاک بسیار معنی دار بود. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اختلاف معنی داری بین تیمارهای خاک ورزی از نظر درصد مواد آلی در عمق های مختلف و در انتهای اجرای طرح وجود ندارد. به هرحال عدم تفاوت تاثیر روش های خاک ورزی در میزان مواد آلی با توجه به شرایط سنگلاخی زمین تحلیل شده است. همچنین نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که روش های خاک ورزی در عملکرد دانه و سایر صفات زراعی بجز ارتفاع بوته و شاخص برداشت دارای اختلاف معنی داری بودند. طبق نتایج این تحقیق هر وسیله ای که بیشتر خاک را برگرداند و ریگ و قلوه سنگ بالا آمده در سطح در اثر بارندگی های فصل قبل را زیر خاک ببرد و نسبت خاک به ریگ و قلوه سنگ، در سطح که بستر عملیات کشت و جایگذاری بذر است، را بیشتر نماید، عملکرد محصول بیشتری دارد. لذا گاوآهن برگردان دار در هر سه سال آزمایش که از نظر میزان و نحوه توزیع بارندگی متفاوت بودند و یک سال آن (سال سوم) نیز بسیار کم باران بود، بیشترین عملکرد دانه را داشت. متوسط عملکرد سه ساله گندم دیم به ترتیب 1333، 1558، 1190، 1080 و 1787 کیلوگرم در هکتار برای گاوآهن قلمی، گاوآهن بدون صفحه برگردان دار، بی خاک ورزی، پنجه غازی و گاوآهن برگردان دار بوده است.

دیم، روش خاک ورزی، سنگلاخ، گندم