زبان اشاره و رمزی در عرایس البیان تفسیر یا تاویل

مسلمانان از صدر اسلام تاکنون، برای رسیدن به درکی عمیق تر و صحیح تر از کلام خدا، دست به تفسیرقرآن زده اند و در طی این مدت، انواع گوناگون تفسیر شکل گرفته است که یکی از آن ها تفسیر عرفانی است. در میان کسانی که به این گونه از تفسیر تمایل نشان داده اند، روزبهان بقلی نامی آشنا وبحث برانگیز است که آثار قابل توجه در این زمینه خلق کرده است. در این پژوهش، مهم ترین اثر تفسیری روزبهان، یعنی عرایس البیان فی حقایق القرآن موضوع بحث و بررسی قرار داده شده است و در دو بخش به آن پرداخته می شود؛ در بخش نخست، مقاله های مستقل نوشته شده درباره تفسیر روزبهانمعرفی و بررسی می شوند و در بخش دوم، با آوردن تفسیر دو آیه از قرآن کریم از کتاب عرایس و کشف الاسرار میبدی، کیفیت عملکرد دو مولف، براساس موازین نگارش تفسیر عرفانی مقایسه و سنجیده می شوند. یافته های پژوهش نشان داد که عرایس البیان تفسیری عرفانی نیست؛ بلکه کیفیت نگارش آن بیشتر به نوعی ویژه از تاویل عرفانی نزدیک است. به ویژه اینکه روزبهان در این اثر، تقریبا به هچ کدام از موازین نگارش تفسیر عرفانی پا یبند نیست؛ به همین دلیل، موفق ترین پژوهش ها در تحلیل اثر روزبهان، پژوهش هایی است که ماهت تاویل عرفانی ومکتب فکری روزبهان را اساس بررسی های خود قرار داده اند و درنتیجه با نگاه علمی به عرایس نگریسته اند.

کلیدواژه ها:

تفسیر ، تاویل ، روزبهان بقلی ، عرایس البیان ، عرفان ، کشف الاسرار ، میبدی