عطا اله شاهسواری - دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت، پژوهشکده برنج و مرکبات و استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
همت اله پیردشتی - استادیار، زراعت پژوهشکده برنج و مرکبات و استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
آلاله متقیان - کارشناس ارشد زراعت پژوهشکده برنج و مرکبات و استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
محمدعلی تاجیک قنبری - استادیار، زراعت پژوهشکده برنج و مرکبات و استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

به منظور بررسی اثرات کاربرد توام کود دامی، گونه های مفید تریکودرما و باکتری سودوموناس بر خصوصیات سبز شدن، رشد و عملکرد گندم (Triticum aestivum L.) (رقم دریا) آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار به صورت گلدانی اجرا گردید. تیمارها شامل کود دامی (گاوی) در سه سطح (10، 20 و 30 تن در هکتار)، سه گونه تریکودرما (T. viridae, T. harzianum, Trichoderma hamatum) و کاربرد و یا عدم کاربرد باکتری سودوموناس (Psudomunas spp.) بود. نتایج نشان داد که تیمارهای شاهد و 10 تن در هکتار کود دامی اثر معنی داری بر درصد سبز شدن و سرعت ظهور نهایی گیاهچه در مقایسه با سطوح 20 و 30 تن در هکتار داشتند. در این آزمایش حداکثر عملکرد دانه در سطح 20 تن در هکتار کود گاوی تلقیح شده با T. viridae وT. harzianum مشاهده شد. سطوح 10 و 20 تن در هکتار کود دامی به ترتیب موجب افزایش 39/72 و 19/47 درصدی شاخص برداشت و بیوماس گیاه در مقایسه با تیمار شاهد (بدون مصرف کود) شدند. قارچ T. viridae نیز بیوماس گیاه را نسبت به T. harzianum به طور معنی داری (60/3 درصد) افزایش داد. قارچ T. harzianum موجب افزایش شاخص برداشت در مقایسه با T. viridae و T. hamatum گردید. همچنین کاربرد باکتری سودوموناس موجب افزایش بیوماس و شاخص برداشت نسبت به تیمار عدم کاربرد گردید. نتایج نشان داد که به موازات افزایش کود دامی، تعداد کلنی هر سه گونه تریکودرما در خاک اطراف ریشه به طور معنی داری افزایش یافت. حداکثر جمعیت میکروبی خاک در سطح 30 تن در هکتار کود دامی تلقیح شده با T. harzianum به میزان 8 -10×74/68 اسپور در میلی گرم وزن خشک خاک مشاهده شد.

سبز شدن، سرعت ظهور تجمعی، عملکرد دانه، کود گاوی