مفهوم و اقسام تصمیمات قضایی و ضوابط صدور آن در آیین دادرسی مدنی ایران

در روند رسیدگی به پروندهها، دادگاهها یک سری اعمال و تصمیماتی را انجام میدهند. عمده تصمیمات و اعمال دادگاهها را احکام تشکیل میدهند. دادگاهها اعمال و تصمیماتی را که انجام میدهند یا مربوط به امور ترافعی است و یا غیر ترافعی. تمیز احکام ترافعی از احکام غیر ترافعی آسان نیست و حتی در مورد ضوابط صدور این تمایز نیز اختلاف است. بارزترین موارد امور غیر ترافعی، امور حسبی است. دادگاهها اعمال دیگری را نیز انجام میدهند که در آن اختلافی را حل نمیکند و بیشتر برای تسهیل امور قضایی دستورهایی را صادر میکنند. به این اعمال تصمیمات اداری گفته میشود. این تصمیمات، تصمیماتی است که دادگاه در جریان رسیدگی به دعوی اتخاذ میکند. مانند دستور ثبت پرونده، تنظیم جلسات و..رای دادگاه در معنای وسیع خود تصمیم دادگاه است که در امورترافعی یا امور حسبی و یا امور اداری اتخاذ میشود. امادر معنای اخص خود، تصمیم دادگاه درامور ترافعی است که یا حکم محسوب میشود یا قرار. معیار تمیز حکم از قرار، در خود قانون آیین دادرسی مدنی در ماده 299 این قانون بیان شده است. تصمیمات قضایی اگر در ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزیی و یا کلی باشد آن را حکم گویند و اگر راجع به ماهیت دعوا و قاطع آن به طور جزیی یا کلی نباشد آن را قرار میگویند.