علی جعفری - دانش پژوه سطح چهار موسسه بین المللی مطالعات اسلامی حوزه علمیه قم
حسن عبدی - استادیار دانشکده فلسفه دانشگاه باقرالعلوم قم

یکی از آسیب های اندیشه دینی در جامعه اسلامی، طرح علوم انسانی مبتنی بر مبانی فلسفی غربی است. راه مقابله با این آسیب نیز فراهم کردن زمینه های لازم به منظور ارایه مبانی نظری علوم انسانی بر پایه فلسفه و حکمت اسلامی است. یکی از این موارد طرح مسایل بنیادین اندیشه اسلامی و مقایسه تطبیقی آن با اندیشه های معاصر و تاثیرگذار در جوامع غربی در موضوعات نوینی است که در عرصه واقع گرایی مورد توجه قرار گرفته است. بدین منظور پژوهش حاضر ضمن معرفی مبانی هستی شناسی حکمت صدرایی و ریالیسم انتقادی، تلاش می کند تا به ارزیابی ریالیسم انتقادی در تبیین واقعیت برمبنای یافته های به دست آمده از حکمت صدرایی بپردازد و به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که آیا ریالیسم انتقادی می تواند با تکیه بر مبانی هستی شناسی خویش تبیین صحیحی از واقعیت داشته باشد از این رو این پژوهش با گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی در نهایت به این نتیجه می رسد که ریالیسم انتقادی روی بسکار با طرح نظریه سطوح سه گانه واقعیت در کنار نظریه معرفت شناسی اش، همچنان از تبیین واقعیت بازمانده است. در حالی که ملاصدرا با طرح مبانی هستی شناسانه خویش و عینی دانستن حقیقت وجود و با گذر از حس و عقل و به کارگیری شهود، دستیابی به واقعیت و تبیین آن را آشکار می کند.

واقع گرایی، حکمت صدرایی، ریالیسم انتقادی، ملاصدرا، بسکار، هستی شناسی