محسن پورمحمد - استادیار وعضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان
زهره سلملیان - مربی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی گیلان

؛ کارآمدی نظام اسلامی و یا حکومت دینی از مهم ترین مباحث روز است. نظام اسلامی با شعار حاکمیت دین در عمل به صحنه جهانی پاگذاشته و باید بتواند به این شعار خود جامه عمل بپوشاند. به طورطبیعی این امر مستلزم وجود مبانی محکم در عرصه اندیشه است و در مقام عمل نیز باید به درستی و با دقت و استواری لازم اجرا شود. حکومت دینی علاوه بر بهره مندی از دستاوردهای بشری مانند همه حکومت ها مبتنی براسلام است که طبق مبانی اعتقادی ما دینی کامل، جامع، و جاودانه است و توان پاسخگویی به تمامی نیازهای مادی، معنوی، دنیوی و اخروی بشریت تا قیامت را دارد. در این نوشتار علاوه بر بحث کارآیی و کارآمدی نظام دینی و رابطه آن با مشروعیت و مقبولیت، به برخی از ویژگی ها و مولفه های کارآمدی نظام اسلامی براساس دیدگاه معمار بزرگ انقلاب، حضرت امام خمینی (ره) و استاد شهید مرتضی مطهری اشاره کرده، و تبیین می کنیم که کارآمدی یک نظام سیاسی به طور مستقیم از جهان بینی و ارزش های حاکم بر آن نظام تاثیرپذیر است. اصول جهان بینی اسلامی که از مولفه هایی چون توحید، وحی ، نبوت، عدل، امامت و معاد و ... تشکیل یافته است، می تواند مبدا مقصد و ساختار کلی نظام هستی را به دقیق ترین و کامل ترین نحو بیان کند. همچنین اصل امر به معروف و نهی از منکر و توصیه به عمل در کنار ایمان در قرآن کریم و متون دینی ضمانت اجرایی آن باشد؛ به علاوه دقت در این جهان بینی ما را به برتری و فضیلت آن نسبت به جهان بینی های مادی -که محصول افکار ناقص و غیرجامع انسان است- رهنمون می کند. مهم ترین شاخصه های نظام اسلامی که به لحاظ تیوریک آن را نظامی اکمل و کارا ساخته است، خدامحوری، عقل گرایی اسلامی و علم جویی است که در کنار یکدیگر به رسمیت شناخته شده و مورد استفاده قرار می گیرند. اگر نظام های مادی فقط بر عقلانیت فنی استواراند و آن هم فقط بخشی از عقل را که بیشتر جنبه آثار عملی دارد، همچنین بخشی از علم را که فقط مبتنی بر تجربه است، مورد استفاده قرار می دهد، نظام اسلامی سه ساحت ایمان، عقل و علم را به عنوان مجموعه ای کامل و پویا که می تواند ابعاد مختلف فردی و اجتماعی انسان اعم از حوزه های سیاست، اقتصاد، حقوق و ... را پوشش دهد، به بشریت عرضه می دارد.

کارآمدی، کارآیی، مشروعیت، حکومت دینی