محسن رضایی صدرآبادی - دانشجوی دکتری علوم اقتصادی- دانشگاه امام صادق (ع).
مهدی رعایایی - کارشناسی ارشد معارف اسلامی و اقتصاد- دانشگاه امام صادق (ع).
رضا طاهرنیا - کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و اقتصاد، دانشگاه امام صادق (ع).

نظریه های رفتار مصرف کننده، یکی از زیرشاخه های علم اقتصاد خرد است که با نظریه تقاضا ارتباط تنگاتنگی دارد. در این زمینه در اقتصاد متعارف، سه نظریه عمده وجود دارد. نظریه مبتنی بر مطلوبیت اصلی، نظریه مبتنی بر منحنی های بی تفاوتی و نظریه رجحان آشکار. از طرف دیگر موضوع رفتار مصرف کننده در متون دینی نیز با اهمیت فوق العاده و در سطح گسترده ای مطرح شده و اندیشه وران مسلمان تاکنون آرای متعددی را در تحلیل رفتارهای مبتنی بر این متون ابراز کرده اند. نظریه های اقتصاد جدید در تحلیل رفتار مصرف کننده به طور عموم بر این فرض ها استوارند که انسان عاقل اقتصادی فقط از انگیزه نفع شخصی تاثیر می پذیرد، و نفع شخصی برای مصرف کننده، حداکثر ساختن رضایت خاطر حاصل از مصرف کالاها و خدمات است. او می تواند با تشخیص خود و بدون استمداد از وحی یا سفارش هر فرد یا نهاد دیگری، کالاهای گوناگون را براساس میزان مطلوبیت آن ها دسته بندی کرده، با عقل حسابگر خود، بهترین راه دستیابی به حداکثر مطلوبیت را تشخیص دهد. اتخاذ این فرض ها در چارچوب ارزش های مورد قبول مکتب سرمایه داری، ممکن است به طور کامل منطقی به نظر آید؛ اما چنان چه مبانی هستی شناختی و انسان شناختی آن ها را از دیدگاه عقاید و ارزش های اسلامی بکاویم، به جای آن ها به فرض های دیگری دست می یابیم. این موارد عبارتند از اینکه مصرف سازگار با تعالیم دین، مصرف در حد کفایت است. لزوم پرهیز از طرز فکر قارونی و شح نفس و بخل و محدود بودن تصرفات در اموال شخصی.

مبانی مصرف، تیوری مصرف، مصرف در قرآن و روایات