لاله آهنی
علی اکبر آهنی

نقاشی پشت شیشه یکی از هنرهای سنتی ارزشمند ایرانی است که از دوره صفویان از سوی هنرمندان مورد توجه قرار گرفت که بیشتر شامل موضوع های گل و مرغ بوده است. در دوره قاجار با ورود صنعت چاپ و تولید کتاب های چاپ سنگی با طراحی سیاه و سفید، تحول عظیمی در نقاشی آن دوره به وجود آمد. از سویی به تدریج با منتقل شدن هنرها از دربار به میان مردم و از سوی دیگر با ظهور نقاشی قهوه خانه ای که تجلی فرهنگ عامه مردم بود، موضوعات مختلفی از جمله داستان های شاهنامه و مضامین مذهبی و چهره نگاری امامانبه سایر هنرها از جمله نقاشی پشت شیشه نیز تسری پیدا کرد. شمایل نگاری امامان معصوم و روایات مذهبی به ویژه واقعه کربلا از جمله موضوعات مهمی است که در نقاشی پشت شیشه نیز جایگاه مهمی داشته است. به واقع نقطه عطف نقاشی های مذهبی در هر زمینه ای حادثه عاشوراست، هنرمند مسلمان با اخلاص این حادثه را بر بوم شیشه به تصویر کشیده است. شمایل حضرت عباس سوار بر اسب از جمله موضوعاتی است که در نقاشی پشت شیشه بسیار مورد توجه قرار گرفته و بارها اجرا شده است. بنابر بررسی های انجام گرفته، شمایل های حضرت عباس (ع) در زمینه شیشه، از نظرگاه روایت های به تصویر کشیده شده در آن، ویژگی های تصویری، نمادشناسی عناصر و نشانه های رنگی بسیار حایز اهمیت بوده که در تمامی نمونه ها با موضوع مشابه، این موارد رعایت شده است. روش تحقیق در این پژوهش تاریخی، توصیفی، تحلیلی است و اطلاعات به صورت کتابخانه ای جمع آوری شده است. در این مقاله سعی بر این است که ضمن معرفی دسته ای از نقاشی های پشت شیشه با محوریت موضوعی شمایل حضرت عباس (ع)، به نقد محتوایی و فرمی نمونه ها پرداخته شود، در این راستا نگارنده در پی پاسخ به سوالات زیر است ویژگی های تصویری شمایل حضرت عباس در زمینه نقاشی پشت شیشه چیست چه ارتباط مفهومی در رنگ های استفاده شده در شمایل حضرت عباس وجود دارد

نقاشی پشت شیشه، شمایل نگاری، حضرت عباس، دوره قاجار