بررسی کیفیت تناص و اقتباس مولانا از ضرب المثل های عربی

مثل گفته ای است کوتاه و خردمندانه که بخشی از فرهنگ یک جامعه، ملت یا گروهی راتشکیل می دهد. مثل ها خزاین حکمت، دانش، گنجینه های پند و اندرز و ثمره ی تجاربدیرینه اند. اختصار لفظ، لطف ترکیب، وضوح معنی، حسن تشبیه، لطف کنایه و صحتمعنی از جمله صفاتی است که باعث تمایز مثل از سایر انواع ادبی شده است. از گذشته هایدور ادبیات فارسی در حوزه ی امثال و حکم بسیار متاثر از ادبیات عرب بوده است و شعرایفارسی زبان برای غنای اشعار خود از ضرب المثل های فارسی و عربی بهره می گرفته اند.جلال الدین محمد بلخی معروف به مولانا از جمله شاعرانی است که به ادبیات عرب توجهخاصی داشته و از آیات، احادیث و امثال عربی برای غنا و تزیین اشعار خود استفادهنموده است. مثل های عربی در شعر مولانا به دو صورت نمود می یابد؛ شاعر گاه تنها معنارا می گیرد و در شعر خود می گنجاند و تناص معنایی می آفریند و گاه معنا به تنهایی شاعررا راضی نمی کند، لذا لفظ عربی را نیز به خدمت می گیرد و تناص لفظی می آفریند و بینتناص لفظی و معنوی در شعر خود جمع می کند؛ به این معنا که در قسمتی از شعر خودمعنای مثل عربی و در ادامه ی آن عین عبارت عربی را می گنجاند. در این مقاله برآنیم تااز طریق تطبیق اشعار مولانا با ضربالمثل های عربی به استخراج امثال و حکم عربیموجود در شعر مولانا بپردازیم تا از این رهگذر به تاثیر زبان و ادبیات عربی بر زبان شعریمولانا و سطح این تاثیر و تاثر واقف آییم.

کلیدواژه ها:

ادبیات فارسی و عربی ، جلال الدین محمد بلخی ، ضرب المثل های عربی ، اقتباس ، بینامتنی