محسن ابراهیم پور - استادیار مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی جهادکشاورزی.
محسن علینی - استادیار مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی جهادکشاورزی
فهیمه جهان نما - عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی جهاد کشاورزی.

مقاله حاضر تلخیصی از طرح پژوهشی ملی استاندارد آموزشی مشاغل روستایی کشاورزی ایران است. این پژوهش به شیوه ای پیمایشی، اسنادی و تحلیل اعتبار صوری و تجربی در سه مرحله عملیاتی انجام یافت. مرحله شناسایی و طبقه بندی تعداد 2881 عنوان شغلی در شش مورد شامل بخش های زراعت و باغبانی، دام و طیور، شیلات و آبزیان، منابع طبیعی و آبخیزداری، صنایع کشاورزی و روستایی و خدمات کشاورزی و روستایی و 186 زیربخش است که با همکاری بیش از صد نفر از کارشناسان ذیربط صورت گرفت. مرحله دوم شامل تجزیه و تحلیل مشاغلی است که بر مبنای معیارهای علمی و عملی نیاز به شناخت و تحلیل محتوایی و وضعیتی مولفه های شرائط احراز و متغیرهای الگویی داشتند. در این مرحله 1851 شاغل در استان های کشور مورد بررسی قرار گرفتند و مقاله حاضر برگرفته از این پژوهش عظیم است. در این پژوهش، ابتدا و متعاقب طرح و تشریح ابعاد مسأله ای و اهداف تحقیق، مبانی نظری و علمی تدوین گردید و آنگاه اصول و رویه های روش شناختی و شیوه های مناسب در عملیات میدانی ارائه و تحلیل گردیدند. شناخت محتوا و ویژگیهای مشاغل کشاورزی و تحلیل ابعاد مهارتی، حرفه ای و تجربی بیش از سه میلیون و سیصد هزار شاغلین آن، به منظور دستیابی به استاندارد آموزشی مشاغل، کارکردی معرفتی، روشی و بنیادین در رویکردهای نوین آموزشی خاصه تئوریهای پودمانی، بدیل، نهادی محور و محلی دارند. طبقه بندی و تجزیه و تحلیل مشاغل در سازمانهای نوین ، روشها، مراحل و شیوه های آن و همچنین تعریف نظری و عملیاتی از شغل و شاغل، ابعاد نظری شغل و آنالیز شغل مطالب پژوهش هستند. تحلیل چند متغییری ماهیت و ابعاد محتوایی، وضعیتی، محیطی و الگویی مشاغل به منظور دستیابی به شرائط و اختصاصات برنامه آموزشی مشاغل از مهمترین مراحل پژوهش است. با تحلیل عاملی و بر مبنای 33 معرف و 3 مؤلفه بنیانی 8/4 درصد از مشاغل کشاورزی و روستایی مورد بررسی، کاملاً سنتی هستند. 23/3 درصد از مشاغل مورد بررسی، نیز در زمره مشاغل انتقالی قرار دارند و در مجموع بیش از 31 درصد یا حدود یک سوم از مشاغل مورد بررسی در زمره مشاغل سنتی (با بالا بودن میانگین سنی و میزان بیسوادی شاغلان) قرار دارند و نیاز به برنامه های آموزشی ویژه دارند. بیشترین مشاغل مورد بررسی در زمره مشاغل در حال گذر هستند، این نوع از مشاغل حدود 50 درصد از ویژگیهای مشاغل مدرن و 50 درصد از ویژگیهای مشاغل سنتی را دارا هستند. مشاغل مدرن نیز 24 درصد از کل مشاغل مورد بررسی را شامل شدهاند. بیش از 11 درصد مشاغل ( 34 عنوان شغلی) نیز در زمره مشاغل کاملاً نوین قرار داشتهاند. بر این اساس، در تدوین استانداردهای آموزشی مشاغل علاوه بر تکیه بر محتوای شغل، توجه به ویژگیها و ماهیت شغلی بالاخص معیارهای 33 گانه و مؤلفه های ترکیبی سه وجهی بسیار اساسی هستند. سطح تناسب محتوای آموزشی با محتوای شغل، ویژگیهای شاغلین و شروط موقعیتی وضعیتی، افزایش مییابد. پیش بینی می شود که تحولی اساسی در شیوهها و محتواهای آموزش شغلی ایجاد شود و این تحول در سطوح آموزش عالی نیز تعمیم یابد.

شغل، کشاورزی، الگو، تحلیل، مشاغل