فرخ لطیف نژاد - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
مه دخت پورخالقی چترودی - استادزبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

رابطه بین نحو و اندیشه در زبان شناسی از طریق افعال و حالات بیان شده با فاعل، مفعول و مسند بیان می-شود و جهت دستوری فعال، منفعل و غیره را پدید می آورد. جهت دستوری، نگرش و موضع نویسنده را نسبت به موضوع نشان می دهد و پژواک وضعیت ذهنی نویسنده است. همچنین در شناخت حالات شاعر اهمیت دارد و وضعیت روحی او را به ما نشان می دهد. علاوه بر آن در مقایسه حالات چند شاعر با یکدیگر موثر است. در این پژوهش، نوع، تعداد و درصد جهت دستوری در سه غزل ابتهاج، نادرپور و فرخزاد که به تقلید از یک غزل سعدی سروده شده مورد بحث و بررسی و مقایسه قرار گرفته و رابطه آن با مکتب رمانتیسم بیان شده است تا جهت دستوری غالب و نحوه موضع گیری شاعر نسبت به معشوق در سه غزل مشخص شود. نتیجه این که بر خلاف روحیه منفعل رمانتیک، جهت فعال در غزل غلبه دارد و علت آن را می توان وجود دیالوگ خیالی بین شاعر و معشوق دانست. از میان سه شاعر ابتهاج بیشترین و فرخزاد کمترین درصد جملات منفعل را دارد، اما نحوه به کارگیری جملات فرخزاد از الگوی خاصی پیروی می کند

جهت دستوری،غزل معاصر،جهت فعال، جهت منفعل، رمانتیسم