محمود فتوحی رود معجنی - استادزبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد
هاشم صادقی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی مشهد

نگارش ریالیستی در ادبیات کلاسیک فارسی به اندازه شیوه های غیر واقعگرا مورد توجه نبوده است. ادبیات اجتماعی و سیاسی مشروطه، ذهنیت مردم شهرهای بزرگ به ویژه پایتخت را از جانب آرمان های ماورایی به سوی زندگی زمینی و انسان مدار سوق داد و با پیدایش روزنامه ها، نثر فارسی به سوی سادگی و واقعیت نگاری حرکت کرد. روزنامه-نگاری تکوین نوشتار واقعگرا را شدت بخشید و توجه روزنامه نگاران ایرانی به واقعیت-های حاد اجتماعی، آن ها را به سوی نگارش داستان های اجتماعی در قالب پاورقی کشاند. بدین صورت رمان واقعگرا همزمان با شکل گیری طبقه بورژوای نوین دولتی در ایران پا به عرصه ادبیات نهاد. این مقاله زمینه های شکل گیری رمان ریالیستی فارسی از دوران مشروطه را بر اساس نگرش تاریخ ادبی نشان داده و روند حرکت زبان فارسی به سوی واقعگرایی و تولد داستان ریالیستی و تعامل و تداخل روزنامه نگاری با آن را دنبال می کند. اهم مطالب مورد بحث از این قرار است: گذار از رمان تاریخی به رمان اجتماعی، تحولات زبان و واقعیت اجتماعی، روزنامه نگاری و ریالیسم، پیشگامان ریالیسم فارسی، درونمایه غالب بر آثار ریالیستی، نقص رمان واقعگرای اولیه و ارزش جامعه شناختی رمان های ریالیستی.

ریالیسم فارسی، روزنامه نگاری،رمان واقع گرا،سفرنامه نویسی