چنگیز مولایی - دانشیار گروه فرهنگ و زبا نهای باستانی دانشگاه تبریز

در شاهنامه فردوسی، بیت زیر در توصیف زیبایی های رودابه، دختر مهراب آمده است:دو نرگس دژم و دو ابرو به خم ستون دو ابرو چو سیمین قلم تعدادی از دستنویس های شاهنامه به جای سیمین قلم در این بیت تیغ دژم یا تیغ درم آورده اند. برخی از محققان ضبط تیغ درم را بر گونه های تیغ دژم و سیمین قلم (ضبط مختار خالقی مطلق) ترجیح می دهند و معتقد هستند که تیغ درم ابتدا به تیغ قلم (قلمتراش ) گشتگی یافته و بعدها گروهی از کتاب تیغ قلم را به کلی مسخ و ساده کرده، به سیمین قلم گردانده اند؛ گذشته از این، احتمال داده شده است که لفظ درم در این ترکیب ربطی به واژه معروف درم (مسکوک سیمین) ندارد، بلکه در این مورد واژه را باید به فتح اول و دوم، یعنی درم خواند و کارد، چاقو و یا ابزاری از این دست معنی کرد. از یک سو، قراین زبانی نشان می دهد که وجود واژه ای به صورت درم در زبان فارسی غیرمحتمل است و واژه درم در ترکیب تیغ درم در همان معنی معروف خود، یعنی مسکوک سیمین استعمال شده است و استبعادی ندارد که فردوسی به علاقه جنسیت از درم معنی نقره اراده کرده و تیغ درم را در معنی تیغی از نقره به کار برده باشد؛ از سوی دیگر شواهد موجود در خود شاهنامه و متن های دیگر فارسی به خوبی حاکی از آن است که ترکیب سیمین قلم در بیت مورد بحث و همچنین در بیت دو یاقوت خندان دو نرگس دژم ستون دو ابرو چو سیمین قلم که در شاهنامه در توصیف سودابه آمده است، همانند ترکیب تیغ درم ترکیبی اصیل و یقینا از خود فردوسی است.

شاهنامه فردوسی، تیغ دژم، تیغ درم، سیمین قلم