حسین ایزدی - د انشجوی کارشناسی ارشد دانشکده عمران، آب و محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
مجتبی فاضلی - استاد یار دانشکده عمران، آب و محیط زیست، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

زمینه و هدف: سدهای مخزنی به علت ایجاد تغییرات عمده در تعادل زیستمحیطی و تغییرات کیفیت آب همواره موجب بروز اختلالات زیستمحیطی و بروزریسکهای متعددی بودهاند . هدف از این پروژه، شناسایی مهمترین ریسکهای مرتبط با احداث سد هراز آمل که شامل بلایای طبیعی و انسانساخت و همچنین مدیریتاین ریسکها میباشد .روش: در این مقاله از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP (و نرم افزار (choice Expert (استفاده شد تا مهمترین ریسکهای محتمل مربوط به سد هراز انتخاب واولویتبندی شوند، و در نهایت راهکارهایی منطقی جهت مدیریت صحیح ریسکهای مربوط به سد هراز مشخص گردد . بافتهها: پس از ایجاد درخت سلسله مراتبی ماتریسهای مقایسه زوجی برای معبارهای اصلی ارزیابی ریسکها و همچنین فاکتورهای ریسک، نتایج بدستآمده درمرحله اول معیارهای (اثربر فرد، اثر بر محیطزیست، اثر بر اقتصاد و اثر براجتماع) به ترتیب برحسب اهمیت اولویتبندی شدند . همچنین پس از امتیازدهی بهفاکتورهای ریسک تفکیک شده براساس دومعیار فرعی شدت و تواتر وقوع، در مرحله اول از بین 20 مولفه ریسک، 10 فاکتور ریسک شناسایی و جهت ورود به مرحلهدوم انتخاب شدند . پس از وارد کردن 10 فاکتور ریسک در پرسشنامه دوم و امتیازدهی آنها براساس معیارهای اصلی، در نهایت 3 تا از مهمترین ریسکهای مربوطبه سد هراز مشخص شد که بترتیب شامل (زلزله و زمینلرزه القایی، سیل و توسعه آلودگی به دریاچه سد ) میباشند . نتیجهگیری: با توجه به مهمترین ریسکهای تهدید کننده سد، برای ریسک زلزله (ایجاد سدهای تاخیری و لاستیکی و کانالهای پخشآب- مقاومسازی دیوارههایطبیعی دریاچه سد - مانورهای آموزشی، سیستمهای اطلاعرسانی بههمراه اقدامات پدافندی غیرعامل) و برای ریسک سیل (اقدامات مهندسی آبخیزداری در بالادستسد - انجام عملیات مهندسی رودخانه در پایین دست سد با هدف شکست جریان آب سرازیرشده) و درنهایت برای ریسک توسعهی آلودگی به دریاچه سد (تثبیتدپوی زباله بههمراه احداث سد زیزمینی- ایجاد تصفیهخانههای پیشرفته در بالادست سد - ایجاد نیروگاه زباله سوز پیشرفته و بهرهبرداری از انرژی بدست آمده) بهعنوان موثرترین راهکارهای مدیریت ریسک برای سد هراز شهرستان آمل انتخاب و اولویتبندی شدند .

مدیریت ریسک، بلایای طبیعی، تحلیل سلسله مراتبی، سد هراز