صدیقه فرحبخش - دانشجوی دکتری گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد
حسن فرحبخش - دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

کمبود رطوبت خاک از مهم ترین تنش های محیطی است که رشد و عملکرد گیاهان زراعی را محدود می کند. این آزمایش به منظور بررسی اثرات تنش کم آبی بر عملکرد و اجزای عملکرد کنجد در منطقه ی کرمان به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1388 اجرا گردید. سطوح آبیاری به عنوان عامل اصلی (آبیاری معمول تا پایان دوره ی رشد، آبیاری تا مرحله 50 درصد گلدهی و قطع آبیاری پس از آن و آبیاری تا ظهور 50 درصد کپسول ها و قطع آبیاری پس از آن) و توده های مختلف کنجد به عنوان عامل فرعی (جیرفت، شیراز، اردستان، دزفول، شهربابک، گرگان، سیرجان، مرکزی، بیرجند و ارزوییه) انتخاب شدند. در این آزمایش ارتفاع بوته، میانگین طول کپسول، تعداد دانه در کپسول، تعداد کپسول در بوته، وزن دانه در هر بوته، وزن هزار دانه و عملکرد دانه اندازه گیری شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که سطوح مختلف آبیاری تاثیر معنی داری بر صفات اندازه گیری شده داشت. به طوری که بیشترین عملکرد دانه در شرایط آبیاری معمول (7/508 کیلوگرم در هکتار) و کمترین آن در شرایط قطع آبیاری پس از ظهور 50 درصد گل ها (3/221 کیلوگرم در هکتار) بود. تاثیر توده های مورد آزمایش بر کلیه صفات به جز تعداد دانه در بوته معنی دار بود. بیشترین میزان عملکرد مربوط به توده مرکزی (8/586 کیلوگرم در هکتار) و کمترین آن مربوط به توده جیرفت (3/128 کیلوگرم در هکتار) بود. همچنین تاثیر متقابل سطوح آبیاری و توده ها بر روی کلیه صفات غیر از میانگین طول کپسول معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه از توده ی بومی مرکزی (2/845 کیلوگرم در هکتار) و در شرایط معمول آبیاری و کمترین میزان عملکرد از توده ی بومی جیرفت (8/104 کیلوگرم در هکتار) و در شرایط قطع آبیاری پس از ظهور گلها بدست آمد. به نظر می رسد با توجه به مشکل کم آبی در منطقه توده بومی مرکزی مناسب کشت در شرایط آب و هوایی کرمان باشد.

تنش خشکی، مرحله گل دهی، مرحله کپسول دهی، تعداد دانه در کپسول