سیروس منصوری فر - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه
مراد شعبان - دانش آموخته کارشناسی ارشد زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد،باشگاه پژوهشگران جوان، بروجرد، ایران
مختار قبادی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه
سیدحسین صباغ پور - دانشیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان

چگونگی توزیع مواد فتوسنتزی در گیاهان مختلف در شکل گیری عملکرد دانه اهمیت بسیار بالایی دارد. در این تحقیق که به همین منظور صورت گرفته است تاثیر تنش خشکی و کود نیتروژنه آغازگر روی روند پر شدن دانه، میزان، سهم و کارایی انتقال مجدد و همچنین سرعت و دوام پر شدن دانه و تاثیر آنها روی وزن نهایی و عملکرد دانه ارقام نخود مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمار تنش خشکی شامل سطح بدون تنش خشکی (آبیاری کامل)، سطح تنش خشکی متوسط (آبیاری در زمان کاشت و اوایل گلدهی) و سطح تنش خشکی شدید (بدون آبیاری) در کرت های اصلی قرار گرفتند. تیمارهای کود نیتروژنه در دو سطح (مصرف کود و بدون مصرف کود) با چهار رقم (شامل آزاد، هاشم و ژنوتیپ ILC482 و توده محلی بیونیج) فاکتوریل شد و در کرتهای فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش خشکی اثر معنی داری روی تمام صفات داشت و رقم نیز روی تمام صفات به جز انتقال مجدد و کارایی آن اثر معنی داری داشت. با افزایش شدت تنش خشکی میزان، سهم و کارایی انتقال مجدد و سرعت پر شدن دانه افزایش یافت ولی مدت پر شدن دانه، وزن نهایی دانه و عملکرد دانه کاهش یافت و ماده خشک کمتری در دانه ها تجمع یافت. در شرایط بدون تنش خشکی گیاه از طول دوره رشد بالاتری برخوردار بوده و تجمع مواد پرورده در آن بیشتر بوده که در نهایت باعث افزایش وزن نهایی دانه و افزایش عملکرد دانه در واحد سطح گردیده است. اثر کود نیتروژنه فقط روی وزن خشک ساقه و انتقال مجدد آن معنی دار شد به طوری که با مصرف کود نیتروژنه این صفات کاهش یافتند.

انتقال مجدد، تنش خشکی، پر شدن دانه و نخود