بررسی ضرایب همبستگی صفات، تجزیه علیت و شاخص های تحمل به خشکی در گندم تحت شرایط کم آبیاری وسطوح مختلف نیتروژن

شاخص های تحمل به خشکی گندم، ضرایب همبستگی صفات با عملکرد دانه و نیز تفکیک اثرات مستقیم و غیر مستقیم صفات از طریق تجزیه علیت در تحقیقی که بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی و به صورت اسپلیت پلات در سه تکرار و به مدت دو سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه به اجرا در آمده، مورد بررسی قرار گرفت. آبیاری به عنوان کرت اصلی در چهار سطح (شرایط دیم، 95، 151 و 207 میلی متر آب آبیاری) و مقادیر نیتروژن به عنوان کرت فرعی در پنج سطح (صفر، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) منظور گردید. مقادیر عملکرد دانه،کاه وکلش، عملکرد بیولوژیکی، درجه باردهی، شاخص برداشت، ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه اندازه گیری و تعیین شد. نتایج نشان داد که عملکرد دانه به ترتیب با شاخص برداشت (** 969/0 r =)، درجه باردهی (** 952/0 r =)، کاه و کلش (** 904/0 r =)، ارتفاع بوته (** 904/0 r =)، عملکرد بیولوژیک (** 824/0 r =)، تعداد سنبله در متر مربع (** 817/0 r =)، تعداد دانه در سنبله (** 773/0 r =) و وزن هزار دانه (** 612/0 r =) همبستگی مثبت و معنی دار دارد. در تعیین اثر مستقیم وغیر مستقیم صفات موثر بر عملکرد دانه (داده های دو سال، چهار سطح آبیاری و پنج میزان نیتروژن) از طریق تجزیه علیت نشان داده شد که به ترتیب تعداد سنبله در متر مربع و تعداد دانه در سنبله، مهم ترین عامل موثر در عملکرد دانه هستند و ضریب همبستگی مثبت ومعنی دار ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و تعداد سنبله در متر مربع با عملکرد ناشی از اثرات مثبت غیر مستقیم کاه وکلش و تعداد دانه در سنبله است. بررسی شاخص های تحمل به خشکی شامل شاخص تحمل (TOL)، شاخص بهره وری متوسط (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، شاخص تحمل تنش (STI) و شاخص میانگین هارمونیک (HM) نشان داد که سطح تنش 66 درصد آبیاری کامل و 90 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص در بهبود بهره وری آب آبیاری برتری دارد.

کلیدواژه ها:

تجزیه علیت ، ضرایب همبستگی ، گندم ، عملکرد