بررسی مقایسه ای عقلانیت و انسان اخلاقی در اندیشه کانت و ملاصدرا

در فلسفه ملاصدرا و کانت عقل عالی ترین قوه نفس و معرفت عقلانى بالاترین مرحله شناخت است. از نگاه هر دو فیلسوف، عقلانیت یا خردورزى بنیادى ترین ویژگى انسان و مبناى کرامت ذاتى اوست. ( ابراهیمى دینانى، غلامحسین، ( 1387 )) در نظر صدرا، انسان با بکارگیری عقل نظری و کسب حکمت، میتواند گام به گام وجود خود را وسعت بخشیده و در نتیجه، اخلاقیتر شود. از اینرو، در نظر صدرالمتالهین ضعف اخلاقی، ریشه در فقر وجودی آنان دارد و فقر وجودی ریشه در بی توجهی به نعمت عقل، به خصوص عقل نظری دارد. (هانری،اتیل،( 1371 )) پس در حکمت صدرایى، آفرینشگرى انسان در ارتباط با ماوراى طبیعت و از راه اتحاد با عقل فعال صورت می گیرد. ( ابراهیمى دینانى، غلامحسین، ( 1387 )) کانت با اتخاذ مبانی دیگری چون عقل، فاهمه، اراده و غایت بودن انسان، نگاه انسان شناسانه متفاوتی داشته و عقلانیت عملی یا اراده را با ارزشترین ویژگی انسان دانسته و آن را معیار تحقق انسانیت و کمال او می داند (هانری،اتیل،( 1371 )) از نظر او خلاقیت انسان در پیوندى عمیق با استقلال و خودبنیادى اوست، منشا و مبدا متعالى ندارد، و صرفآ ریشه در انسانیت و استقلال اراده انسان دارد. (ایمانویل،کانت، ( 1384 )) این مقاله، جایگاه عقل نظری در نگاه صدرا و اراده یا عقل عملی در نگاه کانت را در سیر اخلاقی انسان را نشان می دهد و این دو نگرش را با هم مقایسه نماید. از نظر ملاصدرا، شان و کرامت انسان به چیزى است که مى داند، در حالى که از نظر کانت، شان و کرامت انسان به چیزى است که مى خواهد. ( ابراهیمى دینانى، غلامحسین،( 1383)) .

کلیدواژه ها:

عقلانیت ، معرفت عقلایی ، عقل نظری ، عقل عملی