مهری بهار - دانشیار گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران

دغدغه محوری مولف در این نوشتار بیان جدیدی از وضعیت امر خیر و وقف در ایران است. زیرا اکنون به این پدیده اجتماعی و فرهنگی به عنوان راهی و زمینه ای در کاهش نابرابری اقتصادی و اجتماعی تاکید شده است. بیشتر بحث ها بر این بوده است که امور خیر و وقف در ایران راهی در کاهش نابرابری های اقتصادی و اجتماعی است. مولف ضمن باور به نقش مهم امر خیر و وقف در کاهش نابرابری اقتصادی و اجتماعی، به ساحت مهم و کمتر مورد توجه قرار گرفته این پدیده تحت عنوان عاملیت در شکل گیری و توسعه فضای عمومی تاکید دارد. به عبارت دیگر، در این نوشتار با نگاهی ارتباطی و رسانه ای به پدیده وقف ،عملکرد موسسه های خیریه و عملکرد کنشگران در نحوه شکل گیری حوزه عمومی در ایران پرداخته شده است. شواهد تاریخی در ایران نشان از نقش افرینی این موسسه ها در حوزه ها و شرایط متعدد در گسترش حیات فردی و اجتماعی و فرهنگی به لحاظ تاریخی دارند. در توضیح این وضعیت، از فضاهای مفهومی و نظری جدیدی بهره گرفته شده است. در نتیجه از اصلی ترین این فضاها در مطالعات فرهنگی و جامعه شناسی فرهنگ مفهومی است که از ان به عنوان حوزه عمومی نام برده می شود که در ادبیات اجتماعی به عنوان پاتوق نیزیاد شده است .انواع انجمن ها ،سمن ها وا جتماعات محلی مانند مراکز و موسسه های خیریه از جمله حوزه های عمومی در ایران به شمار می ایند. این فضاها در شهرها تا روستاها و مکانهای محدود ظهور کرده اند. با توجه به اهمیت موسسات خیریه در ایران و فضای جدید ایجاد شده توسط این موسسات ،به دنبال ان هستم تا دریابم که : حوزه عمومی در ایران چه هستند وچه ماهیتی دارند با وجود سازمانهای دینی ، ایا امکان شکل گیری حوزه های عمومی در ایران با محوریت وقف و امر خیر فراهم شده است اگرفراهم شده چگونه است با توجه به مسیله اصلی طرح شده و چارچوب نظری انتخابی، با رویکرد تاریخی و تطبیقی، وضعیت وقف و امر خیر در ایران مورد بررسی قرار گرفت. شواهد نشان از این دارند که کنشگران حاضر در امر خیر داوطلبانه، مسیولیت پذیر و بی اعتنای به برتری طلبی به مشارکت اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی پرداخته و سعی همه در ایجاد فضای آزاد توام با همیاری و مشارکت می باشد. نوع حضور و مشارکت افراد و فضای ایجاد شده نشان از ظهور نوع خاصی از حوزه عمومی و پاتوقی برآمده از امر خیر و خیرخواهی می کند.

حوزه عمومی ،امر خیر،موسسات خیریه،هابرماس، کنشگران