بررسی هندسه، طاق ها و فضا ها در معماری بومی

هندسه یکی از شاخه های ریاضیات است که ازدیرباز به عنوان یک ابزار طراحیدر طول تاریخ مورد استفاده قرار می گرفته است.در هنر و معماری اسلامی ایران هندسه یکی از عوامل اساسی در شکل گیری فضابوده است.معماران ایرانی نیز همواره اصول زیبایی شناسی را درنظرداشته اند و سعی نمودهاند تناسباتی را به کار گیرند تا به وسیله آن تعادل، هماهنگی و... را درپیکره ساختمان بیافرینند.پوشش سقف ها از نکته های بسیار عمده و مورد توجه در معماری اند. یکی ازپوشش های بسیار زیبا و مناسب برای اتصال سقف ها، بخصوص در مورد دهانه های بسیاربزرگ به دیوارهای جانبی، استفاده از طاق است.طاق از نظر معماری به صورت سقف منحنی (Arck) تعریف می شود. از ترکیب یا تقسیمچند طاق، نظام طاق بندی در بنا به وجود می آید. در معماری قبل از اسلام، فرمبیشتر قوس ها بیضی شکل بود؛ و هر چه دهانه قوس بزرگتر می شد، خیز قوس نیزبیشتر می شد.در مقاله حاضر به بررسی هندسه، طاق ها، فضاها وتناسبات در معماری اسلامی ایرانپرداخته شده است و با انتخاب یکی از کاروانسراهای استان خراسان سعی بر ایناست که مواردفوق دران بررسی شود. کاروانسرای فرامرز خان که در استان خراسان رضوی و درشهرستان سبزوار قراردارد یکی از کاروانسراهای قاجاری است که اگر ابهامات ایوان شمالی آن برطرفشود می توان آن را چهارایوانی دانست. با مطالعه و بررسی این کاروانسرا بهاین مطلب می توان پی برد که کاربرد هندسه، علاوه برمسایل ایستایی ,طراحیفضاهای گوناگون و اصول زیبایی شناسی را نیز تحت تاثیر قرار داده است. نتایجاین تحقیق گویای این مطلب است که آرایش فضاها و تناسبات سنجیده میان بخش هایمختلف، نشانگر وجود مفاهیم ساده هندسی و استفاده معماران از دانش هندسه استو قطعا معماری اسلامی یکی از بارزترین مواردی است که هندسه در آن وجود دارد.

کلیدواژه ها:

هندسه ، طاق ، معماری ایرانی ، کاروانسرای حاج فرامرز خان