زهرا رنجبرهمقاوندی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری، دانشکده معماری، شهرسازی و هنر اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد،
اکرم حسینی - استادیار دانشکده معماری، شهرسازی و هنر اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

امروزه بیش از هر زمان دیگری معلولیت و ناتوانی به عنوان یک مسیله اجتماعی و پزشکی مورد بحث قرار می گیرد. معلولیت به مثابه پدیده ای زیستی و اجتماعی، واقعیتی است که تمام جوامع، صرفنظر از میزان توسعه یافتگی، اعماز کشورهای صنعتی و غیرصنعتی با آن مواجه هستند. ارزیابی فضاهای عمومی با توجه به نیازهای معلولان و برنامه ریزی برای آن، یکی از ضروریات هر جامعه است. بحث ارتقا کیفیت درمان در قرن اخیر به طور چشم گیری مطرح شده است و باتوجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به یکی از مهم ترین نیازهای معلولان یعنی مراکز توانبخشی می پردازیم. اکنونسوالی که در اینجا مطرح می شود این است که آیا ویژگی های محیطی و معماری مراکز توانبخشی در روند بهبودی و کیفیت بهره وری کاربران آن فضا موثر می باشد در همین راستا در این مقاله به بررسی موارد ذیل برای رسیدن به پاسخسوال مطرح شده، پرداخته خواهد شد: معلولیت چیست، مرکز توانبخشی به چه محیطی گفته می شود و چگونه طراحی محیطی این مراکز روی رفتارها، اعمال و تعاملات معلولین اثر میگذارد و در نتیجه عوامل محیطی موثر بر بهبود رفتار معلولین در مراکز توانبخشی را ارایه میدهیم. روش تحقیق در این مقاله، عمدتا روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی براطلاعات کتابخانه ای است و هدف از آن دستیابی به راهکارها و توصیه های طراحی محیطی موثر بر درمان در این مراکز می باشد. برای تحقق این هدف تمامی مشخصه ها و مولفه های طراحی محیطی در مورد فضاهای کالبدی مراکز توانبخشی معلولین به منظور پاسخگویی به نیازهای این گروه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته و نتیجه حاصل بیانگر آن است که کاربرد مناسب مسایل محیطی مانند رعایت استانداردهای فضایی، مبلمان و تجهیزات، رنگ، نور و... در این فضاها سبب پاسخگویی فضا به ویژگی های روانشناختی کاربران خود باشد.

ویژگی های محیطی، معماری، مرکز توانبخشی، معلولین