سارا خدادادی فر - دانشجوی دکترای معماری
نیما ولی بیگ - استادیار دانشگاه هنر اصفهان

باغ ایرانی از منظرهای گوناگون مورد بررسی قرار گرفته و عناصر و اجزای آن به تفصیل، بررسی و تحلیل گردیده است. ای هندسه، جانمایهٔ هر نوع معماری است که با تعریف و تحدید آن، درک کالبدهای گونهگون آن نوع را آسانتر می کند. بنابراین برای شناخت شکل باغ ایرانی، بهتر است از چیستی سرچشمه های هندسی و چگونگی فرآیند پیدایش هندسۀ آن نیز پرسید . باغ ایرانی از منظرهای گوناگون مورد بررسی قرار گرفته و عناصر و اجزای آن به تفصیل، بررسی و تحلیل گردیده است. این تحلیل ها اگرچه مبنای وجودی ساخت باغ را بر ما روشن ساخته است، اما به دلیل ابهام در شناخت نوع ارتباط بین متغیرها و همچنین برخی تفسیرهای معنایی و هستی شناسانه، ابهاماتی در خوانش آن ایجاد گردیده است. مقاله در آغاز، تعدادی از کهن الگوی باغ های ایرانی را بررسی و دگرگونی آن را با توجه به موقعیت هندسی کوشک ها بیان می کند. سپس با شناسایی شماری از نخستین کوشک ها ی ایران، به جستجوی سرچشمه ها برآمده، به چگونگی پدیداری این کوشک ها از دیدگاه هندسی پرداخته و دستاوردهای این تجربه های نخستین را برای سده های پسین برشمرده است. در ادامه، با بررسی باغ های ساخته شده در نیم ۀ نخست هزار ۀ اول هجری و با نمایاندن ردپای سه گونهٔ هندسی به دست آمده از دور ۀ پیشین، به دسته بندی و تحلیل هر گونه می پردازد . سپس دو گرایش بعدی میان این گونه ها شناسایی و به نمونه های آن تا روزگار قاجاریه اشاره می شود. سرانجام، با پردازش فرآیند تاریخی گرایش به همگرایی ، نشان داده که پیدایش چنین هندسه ای برای کوشک ایرانی، برآیند هندسی آن سه گون ۀ بنیادین کوشک در باغ ایرانی است . این مقاله برآن است. تا نکات ارزشمندی را برای نخستین بار در زمینه اثر پذیری هندسه برفرآیند کوشک در باغ های ایرانی را بیان دارد. روش پژوهش، مشاهده نمونه ها و کد گذاری و سپس عرضه ی این داده ها بصورت تحلیل اطلاعات فراهم می باشد. که در این میان افزون بر این روش پژوهش از نوع استقرایی و کتابخانه ای هم می باشد.

باغ ایرانی، پیدایش هندسه ، کوشک ها ، روزگار قاجاریه