مرجان امجد - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خوراسگان (اصفهان)،گروه معماری، اصفهان، ایران

معماری ایرانی حاصل قرنها تطور، ثمره اندیشه و قریحه هنری ایرانیان است. معماران و مهندسان ایرانی از سالها پیش با طراحی در لایه های زیرین زمین توانستند شاهکارهایی خلق کنند تا در نواحی بسیار گرم کویری ایران، شرایطی در نهایت آسایش فراهم نماید. شهر نایین نمونهای از شهرهای ایران است که شکل گیری آن بر اساس موقعیت طبیعی، جغرافیایی، فرهنگ و آداب مذهبی و مشخصه های خاص اقلیمی صورت پذیرفته است. نایین در حاشیه و بستر کویر خشک و روان مرکزی آرمیده و همانطور که کویر از نایین جدا نیست پیوند ناگسستنی نیز با معماری آن دارد.بر این اساس در معماری و شهرسازی نایین فضاهای زیرزمینی نقش مهمی را برعهده دارند. آنچه این مقاله قصد پرداختن به آنرا دارد، بررسی نمونه های ارزشمند در معماری سنتی نایین با تاکید بر معرفی طرای بناهای خاک پناه می باشد. فرضیه عمومی پژوهش این است که معماری سنتی شهر نایین قابلیت های گسترده و دلایل قاطع در استفاده از فضاهای زیرزمینی دارد. در این رابطه چند نمونه از این فضاها با ذکر دلایل و خصوصیات و عملکردهای متفاوت معرفی شده اند. نتیجه آنکه معماری سنتی شهر نایین می تواند به عنوان الگو و راهکار در طراحی و استفاده از ترازهای زیرین زمین و بکارگیری انرژیهای نو در بستر ساختمانهای امروزین عمل کند.

نایین، گرم و خشک، کویر، فضاهای زیرزمینی، معماری سنتی