فاطمه نبی میبدی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه یزد
آزاده خاکی قصر - دکتری معماری، دانشگاه شهید بهشتی، استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

یکی از کیفیت هایی که در سازمان دهی فضاها نقش دارد، کیفیت خوانایی است .خوانایی اصطلاحی است که نقش برجسته ای را در درک یکسان مردم از فضای شهری و شکل دهی به تصویر ذهنی آنها ایفا می کند. در واقع اصطلاحی است که عناصری را از شهر مانند راه ها، گره ها، نشانه ها، لبه ها، و حوزه ها گرد هم می آورد و راه ها، نشانه ها و نقاطع های مشخص و واضح می تواند مخاطب را در پیدا کردن مسیر خود حمایت کند و او را از گمگشتگی و احساس ترس و ناامنی رهایی بخشد. این عناصر پیشتر نیز در الگوهای معماری ایرانی – اسلامی وجود داشته است و به گونه ای با کنار هم قرارگرفتن و برخورداری از کیفیت های فرمی خاص ، کیفیت خوانایی را به شهر قدیمی وارد کرده است. حال سوال نوشتار حاضر این است که نسبت عناصر معماری سنتی ایرانی در ایجاد خوانایی فضایی چیست و این عناصر چگونه می تواند به خوانایی و مسیریابی فرد کمک کنند. هدف این پژوهش هم آشنایی بهتر با مفهوم خوانایی، نقش الگوهای معماری بومی در آن، و کاربرد آن در معماری است. بدین منظور از مطالعه کتابخانه ای و مطالعه موردی بافت سنتی مسکونی شهر یزد استفاده می شود و سعی می شود با توجه به عناصر و کیفیت های مطرح شده توسط کوین لینچ به پاسخ این سوالات دست یافت. یافته های پژوهش نشان می دهند که عناصر و الگوهای معماری بومی بافت سنتی مسکونی یزد به خوانایی کمک می دهند. معمار و شهرساز امروزی نیز می تواند با نگاه به مصادیق معماری گذشته ایرانی و درک عناصر خوانایی آن و نسبت این دو با هم ، بنا و یا شهری خوانا خلق کند.

خوانایی فضا، عناصر پنجگانه لینچ، الگوهای معماری ایرانی، بافت قدیمی یزد