هجوکاریکاتوری دردیوان ابن رومی و خاقانی

هجاگویی یکی از شاخههای ادبیات غنایی است. تاریخچه این نوع ادبی در شعر عرب به زمان پیش از اسلام میرسد که پس از اسلام همچنان باقی مانده است. در ادبیات عرب افراد مختلفی به هجاگویی پرداختهاند که در میان آنان ابنالرومی جایگاه ویژهای دارد. گستردگی آثار هجوآمیز و شیوههای مختلف هجا در دیوان او، بهویژه هجو کاریکاتوری، جایگاه او را در میان شاعران هجاگو متمایز نموده است. با نفوذ شعر عرب در میان فارسیزبانان، این نوع شعری وارد ادبیات فارسی شد و تعدادی از شاعران به هجاگویی روی آوردند که در این میان چند چهره شاخص وجود دارد. خاقانی شروانی یکی از این چهرههای مطرح در عرصه هجاگویی است. از آنجایی که شعر فارسی، پس از گسترش اسلام در ایران، تحت تاثیر ادبیات عرب بوده است و خاقانی نیز با ادبیات عرب آشنایی فراوانی داشته و در شعرش از شاعران عرب نیز تاثیر گرفته، بیشک از ابنالرومی نیز متاثر شده است. مقاله حاضر به مقایسه شیوههای هجا در آثار خاقانی و ابنالرومی و وجوه اشتراک آن دو میپردازد. پیش از مقاله حاضر تحقیقاتی در زمینه هجو و هجویهسرایی در ادبیات فارسی و ادبیات عرب انجام شده است؛ از جمله کتاب هجو در شعر فارسی نگاشته دکتر ناصر نیکوبخت؛ همچنین مقالاتی در زمینه بررسی هجو در اشعار خاقانی و دیگر شاعران فارسیزبان نوشته شده است و در مقالات جداگانه به بررسی هجو در شعر ابنالرومی نیز پرداخته شده است، ولیکن تاکنون تحقیقی در زمینه مقایسه هجو در شعر خاقانی و ابنالرومی صورت نگرفته است.

کلیدواژه ها:

هجو ، ابنالرومی ، خاقانی ، کاریکاتور ، دیوان