سعید حمزه - دانشجوی دکتری آبیاری و زهکشی دانشگاه شهید چمران اهواز
عبدعلی ناصری - دانشیار گروه آبیاری و زهکشی دانشگاه شهید چمران اهواز
حیدرعلی کشکولی - استاد گروه آبیاری و زهکشی دانشگاه شهید چمران اهواز
فرشید عبدالهی - سرپرست بخش آب و خاک دفتر مطالعات کاربردی و کنترل کیفیت کشت و صنعت امام خم

سیستم زهکش پلکانی ، یک نوع سیستم زهکشی زیرزمینی است که در آن خطوط زهکش مجاور هم، در دو عمق متفاوت نصب می شوند. در این خصوص جهت طراحی و نصب زهکش های پلکانی و تعیین نوسانات سطح ایستابی و دبی خروجی از زهکشها فرمولها و روشهای مختلفی ارائه شده است، که میتوان با بهره جستن از این روشها و ارزیابی عملکرد زهکشهای اجرا شده و بررسی نقاط ضعف و قوت آنها، نگاهی جامعتر برای طرحهای آینده در اختیار برنامه ریزان و طراحان قرار داد. در اراضی کشت و صنعت امام خمینی (یکی از واحدهای هفت گانه شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی)، بعد از مطالعات اولیه طراحی، فاصله زهکشها حدود 70 متر برآورد گردید و زهکشها در عمق متوسط 2/1 متری نصب گردیدند. اما بعد از 2سال که از احداث زهکشها در مزارع این واحد گذشت، مشاهده گردید که به علت وجود یک لایه با نفوذپذیری کم در عمق حدود 100 تا 150 سانتیمتری از سطح زمین، زهکشهای موجود به خوبی عمل نمی کنند. جهت رفع این مشکل اجرای زهکشهای پلکانی پیشنهاد گردید. در این راستا بین هر دو زهکش موجود، یک خط زهکش جدید در عمق متوسط 1/2 متری نصب گردید. جهت بررسیهای تکمیلی و تعیین عملکرد سیستم زهکشهای پلکانی یکی از مزارع این واحد انتخاب گردید. سپس در مزرعه مورد نظر سه ردیف چاهک مشاهدهای نصب گردید و پس از تجهیز چاهکها و انجام مطالعات خاکشناسی، نوسانات سطح ایستابی، و دبی آب ورودی و خروجی از مزرعه به صورت روزانه و طی 3 نوبت آبیاری اندازهگیری شد. در نهایت تجزیه و تحلیل دادهها و مقایسه مقادیر بدست آمده با استفاده از معادلات تحلیلی موجود صورت گرفت. نتایج نشان میدهد مقادیر بدست آمده از طریق معادله تحلیلی تنها در محدوده کمی از پروفیل سطح ایستابی با حالت واقعی مشاهده شده در مزرعه تطابق دارند که علت اصلی آن نیز وضعیت لایه ای بودن خاک مزرعه و فرض همگن بودن خاک در معادلات موجود میباشد.

زهکش پلکانی، پروفیل سطح ایستابی، دبی، ماندآبی، شوری، معادلات تحلیلی