سید احمد حیدریان - عضو هیات علمی سازمان تحقیقات کشاورزی و عضو هیات اجرایی کمیته ملی آبیا

امروزه موج اصلاحات مدیریت آبیاری و توسعه مشارکت مردم در ساخت و بهسازی شبکه های آبیاری در بیش از 60 کشور جهان که در برگیرنده 75 درصد جمعیت جهان و 80درصد اراضی آبی جهان (277 میلیون هکتار) می باشد، گسترش یافته است. بنابراین به درستی می توان ادعا کرد که انتقال مدیریت آبیاری (IMT) به مردم و افزایش نقش آنان در ساخت و مدیریت بهره برداری شبکه ها به عنوان راه حلی برای رفع مسائل موجود شبکه های آبیاری پذیرفته شده است. بطوریکه در کنار پیشتازان دگرگونی های ساختاری مدیریت آبیاری همچون مکزیک، ترکیه، هند و ... کشورهایی مانند فیلیپین، گواتمالا، لائوس، ویتنام، اتیوپی، اردن، ماداگاسکار، روسیه، اسلونی، موریتانی، قزاقستان، مولداوی، اوکراین و ... در مرحله تغییرات و اصلاحات مدیریت آبیاری قرار گرفته اند. مدیریت منابع آب و کشاورزی ایران نیز حدود دو دهه در این ارتباط گام های بسیاری برداشته است. حاصل چهار دهه تلاش بین المللی و دو دهه تلاش داخلی درس های آموخته بسیاری به دنبال داشته است. نتایج بررسی نشان می دهد که تفاوت های ناشی از انتظارات اولیه دست اندرکاران و ذی نفع ها در سامانه آبیاری، مسائل ثانویه ای در مدیریت شبکه های آبیاری به وجود آورده است. شناسایی این تفاوت ها و بررسی و تحلیل مسائل به وجود آمده، می تواند در هدایت چالش های موجود و دستیابی به راه کارهای اساسی موثر واقع گردد. در این مقاله ضمن بررسی مبانی مدیریت مشارکت مدار آبیاری (PIM)، تجربه جهانی و داخلی و درس های آموخته مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد و سپس راهکارهای برون رفت از مسائل موجود ارائه می گردد. این بررسی ها نشان می دهد که اگرچه اصلاحات مدیریتی در کاهش هزینه های دولتی موفق بوده است ولی مقادیر کمی بسیاری از شاخص ها مانند افزایش هزینه کشاورزان، تحدیدی بر پایداری اصلاحات مدیریتی بوده است.

انتقال مدیریت آبیاری (IMT)، مدیریت مشارکت مدار آبیاری (PIM)، مسائل ثانویه