جواد براتی - جهاددانشگاهی واحد خراسان رضوی،گروه پژوهشی توسعه و برنامه ریزی اقتصادی
مریم رسول زاده - جهاددانشگاهی واحد خراسان رضوی،گروه پژوهشی توسعه و برنامه ریزی اقتصادی
سارا پارساپور - جهاددانشگاهی واحد خراسان رضوی،گروه پژوهشی توسعه و برنامه ریزی اقتصادی

ادبیات توسعه منطقه ای، بیانگر نقش مهم عوامل تقاضامحور، بویژه سطح دسترسی به بازار و پتانسیل بازاری در دستیابی به توسعه است. پتانسیل بازاری در اقتصادها و مناطقی که غالبا متمرکز بر بازار داخلی هستند، دارای محدودیت هایی است. لذا بررسی سطحدسترسی به بازار و مقایسه آن با وضعیت فعلی بهره مندی از بازار منطقه ای برای هر استان، اهمیت بسیاری دارد. این مطالعه با هدف تعیین پتانسیل بازاری برای استان های مختلف کشور، از شاخص جاذبه با تعریف جدیدی از این شاخص، استفاده کرده است. بهدلیل آنکه تعریف جدید از شاخص جاذبه، در مطالعات داخل پیش از این مورد ارزیابی قرار نگرفته است، برای تحلیل نتایج و بررسی صحت آن ها، از شاخص تراکم جمعیتی و سطح مهاجرفرستی و مهاجرپذیری استان ها نیز استفاده می شود. نتایج نشان داده است که استان های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، خوزستان و فارس بیشترین سطح دسترسی به بازار را با توجه موقعیت جغرافیایی و جمعیتی خود دارند. در مقابل، استان های ایلام، خراسان شمالی، کهگیلویه و بویراحمد و خراسان جنوبی از پایین ترین سطح دسترسی به بازار برخوردارند. همچنین، عوامل همچون پیشینه برنامه ریزی منطقه ای در استان های ایران، سرانه عملکرداعتبارات عمرانی دولتی، تسهیلات بانکی به بخش های تولیدی، رویکردهای سیاسی-اداری و مدیریتی بر سطح دسترسی به بازاراثرگذار هستند. سطح بالاتر در دسترسی به بازار، امکان بهرهمندی از صرفه های مقیاس و پیامدهای خارجی را موجب می شود ولذا عاملی مهم در افزایش سطح توسعه به شمار می رود. با وجود نقش بازار عوامل و بازار محصول در استقرار جمعیت و فعالیت و لذا تغییر در شاخص جاذبه، در نهایت چنین نتیجه گرفته شده است که سیاستهای تقاضامحور، بیشترین تاثیر را بر سطح دسترسی به بازار دارند.

دسترسی به بازار، شاخص جاذبه، استان های ایران، تراکم جمعیت