مهدی شیبانی - استاد گروه معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی،
نرجس زیودار - کارشناس ارشد معماری منظر، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

این پژوهش به مطالعه باغ های قاجاری شهر تهران، شناخت زمینه های شکل گیری این باغ ها متاثر از ارزش های محیط طبیعی و نیز بررسی سیر تحول آنها در منظر شهری تهران می پردازد. ابتدا با یک ترتیب زمانی، به شناخت این باغ ها و تحول آنها همراه با گسترش شهر پرداخته شده است و همچنین ویژگی های نمونه های شاخص باغ های تهران، اعم از الگوهای کالبدی و زیستی این باغات جمع آوری و شناسایی شده است. در نتیجه این شناخت و با اتکا بر روش مطالعه تطبیقی، می توان دریافت که در دوران معاصر اکثر این باغ ها به دلیل توسعه شهر تهران تخریب شده و تنها تعداد اندکی از این باغات باقی مانده اند. از سوی دیگر اغلب باغ های به جا مانده، به ویژه باغ های مرکزی شهر در اثر تحولات اساسی زیرساخت های شهری و طبیعی، ماهیت گذشته خود را از دست داده اند و تنها صورت کالبدی آنها حفظ شده است. در این میان، باغ های واقع در بخش های کوهپایه ای البرز همچون باغ های نیاوران و باغ های ده ونک از حیث وجود نظام رایج باغ های تهران قابل توجه هستند و به رغم توسعه شهری در این محله ها، هنوز جنبه ها و ارزش های تاریخی، سیاسی، اجتماعی، کالبدی و خصوصا توان محیطی و بستر طبیعی تاثیرگذار بر ساختار باغ تهران در آنها قابل جستجو است. در نهایت با تامل در نظام حاکم بر باغ های تهران و نیز استنباط نسبت باغات با بستر و لایه های ارزشی شهر، تنها فرآیند و زمینه ای برای شناخت یکپارچه و در نتیجه بازیابی الگوی باغ در تهران و درک تاثیرهای کلان باغ ها در پایداری محیطی شهر تهران حاصل خواهد شد

باغ های تهران، بستر طبیعی، توسعه شهری، منظر شهری، پایداری محیطی