آببندان ها، سازه های آبی ناشناخته در استان های شمالی ایران

آببندان ها به عنوان سازه های آبی سنتی هستند که در استان های شمالی کشور و بخصوص در استان مازندران از دیرباز به عنوان یکی از منابع مهم ذخیره سازی آب های سطحی و زه آبهای کشاورزی مطرح بوده اند و با محیط زیست منطقه نیزسازگار شده اند. این سازه های آبی به عنوان منابع آبی تکمیلی اراضی شالیزاری استان مازندران محسوب میگردند که با دارا بودن ظرفیت آبگیری میتوانند در زمان اوج مصرف آب و بخصوص در زمان خشکسالی مانع تنش های آبی و معضلاتاجتماعی بین کشاورزان گردند. این در حالیست که بهره برداری های متنوعی از جمله شیلات، مامن پرندگان مهاجر،اشتغالزایی، گردشگری، تغذیه آب های زیر زمینی، تلطیف هوا، توسعه اراضی زراعی و غیره را برای استان به ارمغان می آورند. برای تعیین وضعیت آببندان های استان مازندران جهت توجیه عملیات بهسازی و مرمت، ابتدا با تعیین مشخصات فنیکلیه آببندان ها، موقعیت مکانی و بهنگام سازی موقعیت آنها توسط تصاویر ماهواره ای انجام شد. سپس هزینه بهسازی و مرمت هر یک از آببندان ها بر اساس فهرست بهای آبیاری و زهکشی برآورد و در نهایت از طریق روش نسبت فایده به هزینهاز نظر اقتصادی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. براساس مطالعات انجام شده، 056 قطعه آببندان به وسعت 15000هکتاروباعمق مفید 0/7 متر در سطح استان مازندران وجود دارد که بطور سالانه قادرند حجمی معادل 105 میلیون مترمکعب آب را ذخیره نمایند، اما با بهسازی و مرمت آنها میتوان حجم مفید آب را به 357 میلیون متر مکعب رساند که با احتسابدرآمدهای جانبی حاصل از آنها در یک دوره 25 ساله، نسبت سود به هزینه B/C طرح 1/43 برآورد شده است. بنابراین با یکبار بهسازی و مرمت می توان هزینه ذخیره سازی یک متر مکعب آب را برای یک دوره طولانی، 586 ریال برآورد کرد کهاین مقدار در مقابل هزینه ذخیره سازی یک متر مکعب آب در پشت سدهای مخزنی بسیار ناچیز می باشد. بنابراین با اجرای عملیات بهسازی و مرمت آببندان ها، کلیه فواید ناشی از وجود این سازه های آبی زیبا احیا خواهند شد که فواید زیست محیطی و اقتصادی و اجتماعی فراوانی برای استان مازندران خواهد داشت.

کلیدواژه ها:

آببندان ها ، منابع آب تکمیلی ، سازه های آبی ، بهسازی و مرمت ، نسبت سود به هزینه B/C