سید محمد علی تقوی - دانشیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

یکی از مهمترین عوامل واگرایی در جهان اسلام گروه ها و جریانات افراطی هستند که با اقدامات رادیکال خود سبب برانگیختن سایر گروه ها و ایجاد یا گسترش شکاف ها در جامعه اسلامی می شوند. در این مقاله به بررسی علل شکل گیری یکی از این گروه های افراطی که سهم سهمگینی در واگرایی در جهان اسلام طی سه سال اخیر داشته است، یعنی سازمان موسوم به الدوله الاسلامیه فی العراق و الشام ( داعش ) می پردازیم. داعش و اسلاف آن طی سال های پس از حمله آمریکا به عراق عامدانه و سبعانه شیعیان و مراکز مقدس ایشان را هدف قرار می داده اند تا آنها را به حمله به اهداف سنی وادارند و سپس اهل سنت به حملات شدیدتری علیه شیعیان دست یازند تا به زعم خود عرصه را بر آمریکایی ها تنگ کنند. این سیاست داعش تا به امروز ادامه یافته است. با توجه به نقش و اهمیتی که این گروه امروزه در سیاست خاورمیانه و فراتر از آن یافته است، این پرسش مطرح می شود که این جنبش از چه ماهیتی برخوردار است و علل پیدایی آن کدامند در این مقاله به بستر سیاسی و اجتماعی شکل گیری داعش و نیز عوامل تاکتیکی موفقیت های آن پرداخته می شود. برای پاسخگویی به پرسش این تحقیق، ابتدا تاریخچه مختصری از این گروه ارایه می شود تا دریابیم رشد آن مربوط به چه زمان و تحت چه شرایطی بوده است. سپس بستر سیاسی پیدایی و رشد آن بررسی می شود و آنگاه عوامل تاکتیکی موفقیت آن در مقایسه با گروه های رقیب مورد مطالعه قرار می گیرد.