بینامتنیت قرآنی در هجویات جریر در مقابله با فرزدق

بینامتنی، نظریهای است که با ورودش به حوزه نقد ادبی، باعث ایجاد تحولی شگرف در این زمینه گشت. بر اساس این نظریه، هر متنی، آگاه یا نا خودآگاه، زایش و بازخوانشی از دیگر متون پیش از خود یا معاصر با خود است. بنابراین نظریه،بسیاری از متون عربی را میبینیم که هر کدام در انواع واشکال مختلف، با متون کلاسیک گرانسنگ عربی، دارای روابط بینامتنی است و سهم قرآن در این میان از دیگر متون بیشتر بوده است. جریر بن عطیه، شاعر نامدار دورهی اموی، از جملهیاین شاعران است، که بنابر نظریهی بینامتنی، رویکرد بینظیری به این کتاب آسمانی داشته است زیرا وی در پی غلبه بر حریف و قداست بخشیدن به اشعار خود بوده است. در این پژوهش، به بررسی روابط بینامتنی هجویات جریر با قرآن کریم، با روش تحلیلی و توصیفی بر اساس مدل محمد بنیس، پرداخته شد که بنابر آن، این شاعر در شعرخویش در دوسطح لفظ و محتوا، از آیات پرمحتوا و روح انگیز قرآن کریم بهره برده است. بین متن شعری و قرآن کریم، هر سه نوع روابط بینامتنی وجود داشت، رابطهی بینامتنی در سطح واژگان بیشتر از نوع نفی جزیی یا اجترار، در عبارات بیشتر از نوعنفی متوازی یا امتصاص بوده است، همچنین در برخی موارد، هر چند اندک اوج هنر نمایی این شاعر را در کاربرد رابطه که ژرف ترین و زیباترین سطح بینامتنی است، مییابیم.

کلیدواژه ها:

قرآن ، بینامتنیت ، هجو ، جریر