مینا گلستانی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی

تحقیق حاضر تلاشی است تا بازتابهای آموزشی کتاب اسرار التوحید را، که یکی از شگفتیهای نثر فارسی است به بیان کشیده شود. این اثر ادبی عمیق که از روح و زبان عارف تاثیرگذار قرن چهارم و پنجم پدید آمده، فرصتی به مابخشیده، تا بر آن تعمق نماییم و مسایل تعلیم و تربیتی را در یک کتاب ادبی و عرفانی بررسی کنیم. ابوسعید در تاریخ اندیشههای عرفانی در صدر متفکران این قلمرو پهناور در کنار حلاج، بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی بهشمار میرود.همان کسانی که سهروردی آنها را ادامهدهندگان فلسفه باستان و تداوم حکمت خسروانی میخواند. ابوسعید در فرهنگ مشرق زمین شبیه سقراط است. گرچه عملا در تدوین معارف صوفیه اثر مستقلی بهجای نگذاشته است، با این همه در همهجا نام و سخن او هست. چندین کتاب از بیانات وی بهوسیلهی دیگران تحریر یافته و دو سه نامه سودمند مهم که به ابن سینافیلسوف نامدار زمان خود نوشته از او برجا مانده است. اسرار التوحید میکوشد تا با نثر شیوا و درخشان خود رویارویی هنری ابوسعید ابوالخیر را با دین، گفتار و رفتار او نشان دهد و با انتخاب واژهها و جملههای پرانعطاف حرکت ذهن و نگاهابوسعید را منعکس سازد. همچنین میتوان دقیقترین و مفصلترین توصیفها از نحوهی زندگی صوفیان و اوضاع درونخانقاهها، آداب و طرز تربیت مریدان و ارتباط عارفان با عامهی مردم را در این کتاب شاهد بود. آنچه مولف دربارهی حوادث درون جامعه خود بیان میکند و روایتهای دقیقی که از نحوهی زندگانی مردم در شهرها و روستاهای خراسان بزرگ گرد میآورد، بهعنوان مهمترین سند اجتماعی و تاریخی بازمانده از آن روزگاران قابل استناد دانست.

اسرار التوحید، علوم زمان، مشایخ، عرفان و تصوف، تعلیم و تربیت