فنای افعال در مثنوی معنوی

فنای افعالی آن است که سالک به مرتبه ای از کشف برسد که هیچ فعلی را به خود نسبت ندهد و همه ی احوال و افعال را از حق تعالی بداند.بنابر آیات قرآن در عالم هستی موثری جز االله نیست و تنها موثر و فاعلی حقیقی در عالم خداوند است لا موثر فی الوجود الا االله پس سالکی که به مقام فنای افعال رسیده است، چیزی جز فعل حق مشاهده نمی کند. هستی خود را در برابر مشیت و قدرت حق هیچ می انگارد و خود را در دست تصرف حق تعالی می داند. تنها فاعل در عالم خداست. مولانا که در هستی جز وحدت و عشق نمی بیند فعل و ذات عاشق را فانی در معشوق می داند. صدور و همه افعال را از جانب خداوند می داند همچنانکه در قرآن کریم سوره ی انفال آیه ی 7 آمده است: وما رمیت اذا رمیت ولکن االله رمی یعنی : و توی تیر نیفکندی آنگاه که تیر افکندی، بلکه خدا تیر افکند.در این مقاله کوشیده شده است تا با روش کتابخانه ای به بررسی فنای افعالی در مثنوی معنوی و ذکر بعضی از ابیات به عنوان شاهد مثال و توضیح آنها پرداخته و در مواردی با تکیه بر آیاتی از قرآن فاعلیت حق و اینکه فاعل حقیقی و تنها موثر در عالم فقط خداوند است بیان شود.

کلیدواژه ها:

فنای افعالی ، فاعلیت حق ، تجلی حق ، مثنوی معنوی