عبدالرحمن دیوسالار - آموزش و پرورش

اخلاق که بیانگر خصلت ها و ویژگی های نیک و بد آدمی است، در نوشته ها و سروده های عبدالرحمن جامی به خصوص دفتر سوم مثنوی سلسله الذهب جایگاه منحصر به فردی دارد. این شاعر وارسته و عارف انسان دوست، عنان قلمرا به دست گرفته و با مرکب شعر در عرصه ی بیان تاخته و برای نیل به کمال حیات آدمی، تهذیب نفس و تزکیه ی اخلاق را شعار خود ساخته و شرافت و کرامت انسان را به جان و صفای روح او دانسته است. در این مقاله به جهت تنوع دامنه یموضوعات اخلاقی در این مثنوی، نویسنده را بر آن داشت که از میان همه ی موضوعات اخلاق حسنه و رذیله ی مطرحشده، جهت جلوگیری از احاطه ی کلام، فقط به بحث از وجوه اخلاق حسنه از قبیل: ادب، تواضع، جود، حفظ زبان، دوست خوب، ستایش عدالت، فضیلت عمل، قناعت، فضیلت همت، نام نیک، یاری به دیگران بپردازد. همچنین در بیانویژگی های هر یک از حضایل والای اخلاقی ذکر شده، نویسنده ابتدا به مقایسه ی هر یک از آن حضایل در آیات و روایات و سخنان بزرگان و کلام شاعران پرداخته و در ادامه، کلام جامی را عنوان نموده است. به عنوان نمونه می توان بهسخن جامی در این موارد اشاره کرد: جامی، ادب را مایه ی جاودانی و پایه ی رفعت عقل و خرد می داند. جود رابالاترین ثروت می داند که مایه ی سعادت و رستگاری است و در ادامه ی آن به مقایسه ی جود و برق ، فرق بخل و جود، فرق کریم و بخیل ، جود و کرم اهل بیت (ع) روی می آورد. داشتن دوست خوب را نیاز آدمی می داند و دوست بد را کسی می خواند که از نظر عقیده و اخلاق گمراه است و در مقایسه، او را بدتر از مار دانسته، خصومت دوزخیان را به خاطر داشتن یار بد معرفی می کند.

اخلاق حسنه، ترغیب، سعادت، کمال