زهره خلیلی - دانش آموخته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
دره دادجو - هیات علمی تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

در لابه لای اشعار حافظ رمز و رازهای فراوانی وجود دارد رازهایی که باعث میشود مخاطبان بیشمار حافظ با طیف وسیعی از علایق و سلایق، پاسخ خود را در شعر او بیابند و فارغ از زمان و مکان با او حس همدلی داشته باشند. رازهای اشعار حافظ بر چهار سطح واژه ، بیت ، غزل و دیوان شاعر سایه افکنده است. این مقاله به بررسی راز در سطح واژههای اشعار حافظ میپردازد. به طور کلی راز به مطلب پوشیده یا مخفی و در پرده اطلاق میشود. به غیر از واژه راز کلمات دیگری نیز همین خصوصت را دارند که مترادف این واژه هستند و عبارتند از سر ، رمز ، نکته ، اشارت و معما . این واژه هادر این مقاله با عنوان علایم استتار و اختفاء واژگانی معرفی می شوند.مقاله حاضر با کمک ابزار یا علم آمار یک تحلیل استباطی از راز حافظ را در چارچوب یا ظرف استدلالی و علمی قرارداده است. نتیجه این پژوهش مستند، ارایه تمایزات و اشتراکاتی درعلایم استتار و اختفاء واژگانی در دیوان حافظ است. با استخراج فراوانی هریک از این واژهها، در دیوان شاعر و طبقهبندیآنها در گروههای خاص و هدفمند، نتیجه میشود که هریک از آنها، خصوصیات منحصر به فردی دارند، که خاص آن واژه است و هدف از این مقاله اثبات این موضوع است که شاعر به بهترین صورت ممکن و به طورکاملا آگاهانه و گزینشی هریکاز واژههای فوق را برای بیان منظور خویش اختیار مینموده است و یکی از دستاورد های این مقاله این است که شاعر برای بیانیا اشاره به مسایل خیلی پوشیده از واژههای راز و معما سود میجسته است و برای مسایلی که پوشیدگی کمتری دارند و در صورت افشا شدن، مجازاتی در پی ندارند واژههای اشارت ، نکته را استعمال مینموده است .

راز ،سر، رمز، نکته، اشارت، معما، علایم استتار و اختفاءواژگانی