رحمان قربانی - دانشآموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان.
مریم پناهی - دانشآموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه اصفهان

شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی از شاهکارهای شعر فارسی و سند هویت و فرهنگ ایرانیان است. داستانهای اساطیری بخش اعظمی از شاهنامه را تشکیل میدهند. فردوسی در این قصهها، اندیشهها و اعمال نیاکانمان را بهتصویر میکشد. عناصر طبیعی نقش مهمی در زندگی آدمیان دارند و در سرنوشت شاهان و پهلوانان دخیل هستند. آتش یکی از این عناصر است که دارای کارکردهای اساطیری متنوعی در ایران باستان میباشد. نویسندگان نوشتارحاضر با مطالعه شاهنامه بدین نتیجه رسیدند که کارکردهای آتش در شاهنامه، رابطه مستقیم و قرابت معناداری با کارکردهای اساطیری این عنصر در منابع دینی و اساطیری ایران باستان دارد. این کارکردها در چهار محور عمدهقابل دستهبندی و بررسی هستند که عبارتند از: تطهیر؛ چالاکی و سرعت؛ واسطه انسان و خدا؛ خدمت به اهریمن. ذیل هر بخش با رویکردی توصیفی- تحلیلی به این قرابتها و شباهتها اشاره میشود. در تمام این موارد میتوان رد پای باورهای دوره زندگی مشترک هند و اروپایی را یافت.

کارکردهای اسطوره آتش در شاهنامه فردوسی، تطهیر، سرعت، واسطه انسان و خدا، خدمت به اهریمن