سامان فاضلی

نشانه های فروپاشی نظام مستعجل تک قطبی آشکار شده است. مهمترین تجلی فروپاشی نظام تک قطبی را که حدود یک دهه پس از جنگ سرد بر جهان حاکم بود میتوان در ظهور چین دید. همان طور که محققان مکتب واقع گرایی روابط بین الملل همچون والتز گفته اند نظام تک قطبی نه ممکن است و نه مطلوب. اولا ممکن نیست چرا که تمرکز و افزایش مولفه های قدرت در یک بازیگر نظام بین الملل منجر به واکنش دیگر دولت ها در جهت موازنه سازی و مقابله با هژمون در قالب بسط همکاریها و اتحادهای اقتصادی و نظامی همچون اتحادیه اروپا و سازمان همکاری شانگهای می شود. ثانیا مطلوب نیست چون تمرکز و عدم پراکندگی قدرت چه در سطح داخل و چه در سطح نظام بین الملل منجر به سوء استفاده و اقدامات یک جانبه خواهد شد. فرصتی که نظام چند قطبی برای ایران فراهم می آورد امکان متنوع سازی روابط خارجی، تامین نیازهای اقتصادی و تکنولوژیک از طریق کشورهای غیر غربی و فرصت توسعه روابط با قدرت های بزرگ و دارای نفوذ برای جلوگیری از تحقق تلاش های غرب به منظور منزوی کردن ایران است. اما از طرف دیگر سیاست شرق گرایی و ادغام در ترتیبات اقتصادی و امنیتی شرق درست به همان اندازه سیاست غرب گرایی نادرست خواهد بود. چون بنا به ماهیت توسعه طلبانه و تجاوز گرایانه قدرت های مادیگرا، شرق هم ماهیتا همانند غرب است. همچنین شرق گرایی با ایدیولوژی منبعث از انقلاب یعنی نه شرقی، نه غربی و رویکرد عدم تعهد ایران منافات دارد.

نظام چند قطبی، قدرت های نوظهور، سیاست خارجی ایران ، شرق گرایی