علی اکبر صفایی - مدیرکل ایمنی و حفاظت دریایی- سازمان بنادر و دریانوردی
رویا امام - کارشناس ارشد بیولوژی دریا- سازمان بنادر و دریانوردی

ویژگی خاص دریای خزر به عنوان بزرگترین بدنه آبی محصور در خشکی در دنیا آن را چالشی برای دانشمندان و کارشناسان نموده است، این دریا از نظر تنوع زیستی بسیار غنی و دارای حدود 400 گونه آبزی بومی می باشد . از مهم ترین این گونه ها می توان انواع ماهیان خاویاری را نام برد که حدود 83 درصد کل میزان صید جهانی آن در دریای خزر انجام می گیرد . دریای خزر امکان حمل و نقل اقتصادی کالا و سفر میان کشورهای ساحلی را فراهم می کند . موقعیت استراتژیک خزر بین اروپا و جنوب شرقی آسیا، این دریا را شاهراه اصلی برای حمل و نقل کالا میان اروپا و کشورهای ساحلی خزر، ترکیه، خاورمیانه و آسیای شرقی نموده است . اما از آنجائیکه خزر محصور در خشکی است، ظرفیت تحمل آن نسبت به دریاهای دیگر محدودتر است. در این بین، عدم الحاق کلیه کشورهای ساحلی خزر به قوانین و کنوانسیونهای بین المللی محیط زیستی باعث گردیده تا کشورهای منطقه پایبند مقررات در پیشگیری و مقابله با آلودگیهای دریایی نباشند . از این رو، برنامه محیط زیست دریای خزر ، برنامه ای فراگیر و منطقه ای توسط پنج کشور ساحلی خزر شامل : جمهوری اسلامی ایران، جمهوری آذربایجان، جمهوری قزاقستان و فدراسیون روسیه فدرال و ترکمنستان، با هدف متوقف کردن تخریب محیط زیست دریای خزر و حصول به توسعه پایدار محیط زیست در منطقه، پس از یک سری چارچوب حفاظت از محیط » گفتگوها و توافقات منطقه ای از سال 1998 آغاز بکار نمود . از جمله اقدامات این برنامه، تصویب کنوانسیون معروف به کنوانسیون تهران در سال 2002 می باشد و از مهمترین پروتکل های وابسته به کنوانسیون تهران، تدوین « زیست دریای خزر است که بر اساس آن، متعاهدین باید تمامی تدابیر مناسب در « پروتکل همکاریهای منطقه ای در مقابله با سوانح منجر به آلودگی نفتی » جهت آمادگی و مقابله با سوانح آلودگی نفتی ، ایجاد سیستم ملی مقابله با آلودگی نفتی توسط دولتهای عضو و تهیه دستورالعمل هایی برای جوانب کاربردی، عملیاتی و فنی ایجاد نمایند

سوانح آلودگی، دریای خزر، پروتکل همکاریهای منطقه ای، چالشهای زیست محیطی