سید رامین غفاری - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی- دانشیار گروه جغرافیا دانشگاه پیام نور
الهام افتخاری - دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی_ عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور البرز

امروزه در مدیریت و برنامه ریزی ها می بایست نگاه تازه ای به فرآیند های پیدایش بحران و تعیین سطوح اولویت آنها در روستاها نمود. نواحی روستایی کشور بیش از نواحی شهری در معرض آسیب های ناشی از حوادث غیر منتظره طبیعی قرار دارند زیرا پهنه روستایی کشور به دلیل نوع فعالیت، ساخت و سازهای حاکم بر آن، دارای کانون های خطر زا و حساس زیادی است. مدیریت و کنترل بحران ها در درجه نخست نیازمند حصول شناختی واقعی و ترسیم سیمای روشن از ساختار مکانی‐ فضایی حاکم و بالطبع اولویت بندی و تعیین درجه بحران در ابعاد گوناگون می باشد. بازخورد منفی حاصل از نادیده انگاشتن این مهم نتیجه ای جز اتلاف منابع اقتصادی و انسانی و در مواردی دامن زدن به ناپایداری و یا تشدید بحران های موجود را در پی نخواهد داشت، همانگونه که با مدیریت صحیح و بهنگام بحران امکان حصول پایداری بیشتر فراهم می گردد. از این رو در پژوهش حاضر فرایند اولویت بندی بحران براساس امکانات و شاخص های انسانی، طبیعی و خدماتی موجود در سکونتگاه های روستایی دهستان های دیناران و پشتکوه (از توابع شهرستان اردل- استان چهارمحال و بختیاری)، در قالب فرضیات تحقیق، مورد بررسی قرار داده شده است. مناطق بحران خیز در این پژوهش، با بکار گیری مدل های شاخص مرکزیت، تحلیل خوشهای، تحلیل عاملی، تاپسیس (TOPSIS) و روش تحلیلی استراتژیک (SWOT) سنجیده، و سپس به تمامی روستاها رتبه در خور اختصاص داده شد. براساسمیانگین رتبه های محاسبه شده توسط پنج مدل مذکور، اولویت بندی نهایی وضعیت بحران در دهستان های مورد مطالعه انجام شده است. همچنین به کمک روش های علمی نقاط روستایی در سه گروه پایدار، نیمه پایدار و ناپایدار دسته بندی؛ و سپس برای ترسیم نقشه ها و مشخص نمودن وضعیت هر یک از نقاط روستایی به لحاظ سطح و میزان بحران از نرم افزار ArcGIS کمک گرفته شده است. سرانجام پیشنهاد هایی در مورد کاهش بحران و پایداری بیشتر هر یک از سکونتگاه های منطقه مورد مطالعه ارایه شده است.

اولویت بندی بحران روستا، مناطق بحران خیز روستایی، برنامه ریزی راهبردی، دهستان های دیناران و پشتکوه