حسین بطوئی - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه
محمود رضایی - استادیار دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

این مقاله به شباهت های کاربرد انواع استعاره در خلق فضای معماری و ادبی می پردازد. هدف دستیابی به بخشی از حوزه مشترک گستره این دو هنر و بازنگری دسته بندی روش های طراحی معماری با تاکید به روش استعاری است تا علاوه بر پیشبرد مباحث نظری میان رشته ای به موضوع خلاقیت در آفرینش آثار هنری به ویژه معماری دامن زده شود. بنابراین علاوه بر مرور روش های طراحی معماری در جهان از این منظر، نمونه هایی از طرح های معماری برتر عمومی (غیر مسکونی) اجرا شده در تهران طی سال های 1384 تا 1395 به روش نمونه گیری با جامعه ی آماری هدفمند انتخاب و با مصاحبه طراحان، مطالعه کتابخانه ای و نقد علمی کاربرد استعاره در آنها تعیین و با گونه های کاربرد استعارههای ادبی مقایسه شده است. در بررسی فرآیند طراحی آثار معماری سه گونه استعاره عینی(مستقیم)، ذهنی(غیر مستقیم) و زایشی (پویا) شناسایی شده است که از نظر کارکرد به ترتیب می توان معادل استعاره های آشکار (قریب)، پنهان (بعید) و طرحواره های تصویری در ادبیات درنظر گرفته شوند . نمونه روش های طراحی معماری با استعاره های عینی، روش قیاسی و روش شمایلی است. استعاره های ذهنی در روشهای طراحی استعاری، ابهامی، چیستان نما و تصادفی معماری قابل ملاحظه است که گاهی با روش های عینی ترکیب شده و همچون استعاره های مختلط ادبی به غنای فضا می انجامد. استعاره های جهت دار یا طرحواره های تصویری بکار رفته در گستره ادبیات برگرفته از ویژگی های گستره فضایی معماری شکل گرفته که پویایی آنها می تواند به عنوان روشی نوین استعاری در طرح های معماری معاصر مورد تامل قرارگیرد.

روش و فرآیند طراحی معماری، انواع استعاره ادبی و معماری،، قیاس عینی و ذهنی، ، استعاره قریب یا مصرحه، استعاره بعید یا مکنیه