علی پاک - استادیار دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شریف
محمد نوروز علیانی - دانشجوی دکتری ژنوتکنیک، دانشکده مهندسی عمران، دانشگاه صنعتی شریف

صنعت لایروبی در ایران در طول دو دهه گذشته علیرغم فرازها و نشیب هایش روند رو به رشدی داشته است. حجم عملیات لایروبی از حدود یک میلیون متر مکعب در سال 1357 به ده میلیون متر مکعب در سال 1276 افزایش یافته است. با این حال به مساله مدیریت مواد لایروبی شده خصوصا از دیدگاه زیست محیطی کمتر توجه شده است. آمارها حاکی از آن است که از کل مواد لایروبی شده در دنیا بین 10 تا 25 درصد آن به مواد آلی نظیر مشتقات نفتی و انواع هیدروکربورها و یا مواد معدنی نظیر انواع فلزات سنگین آلوده هستند. اطلاعات زیادی در این مورد در ایران موجود نیست، اما برخی نمونه برداری ها از مواد لایروبی شده در بندر نوشهر و بندر امام حاکی از آن است که مشکلات مشابهی در محوطه این بنادر در ایران موجود می باشد. مدیریت زیست محیطی مواد لایروبی شده مبتنی بر پایش تخلیه مواد لایروبی شده در خشکی یا دریا می باشد. تخلیه مواد لایروبی شده در خشکی (Land Disposal) در داخل حوضچه های احداث شده با دایک یا در داخل مدفن ها (Landfills) صورت می گیرد. تخلیه مواد لایروبی غیر آلوده در خشکی جهت ساحل سازی، ایجاد جزایر مصنوعی و یا اهداف کشاورزی نیز معمول است. تخلیه مواد لایروبی شده در دریا (Offshore Disposal) معمولا در اعماق 30 متری دریا و بیشتر صورت می گیرد. در صورتی که مواد لایروبی شده آلوده باشند باید آنها را در محل های دفع محصور شده Confined Disposal Facility) CDF) تخلیه نمود.