میثم بندانی - کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی و عضو هیئت علمی دانشگاه زابل
محمودرضا میرلطفی - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه زابل
افسانه سارانی - دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای و برنامه ریزی روستایی دانشگاه زابل

آمایش مناطق مرزی نوعی برنامه ریزی است که توسعه را با امنیت و دفاع، از نیازهای مناطق مرزی، در چارچوب شرایطی که مناطق مرزی دارند، به یکدیگر پیوند میدهد و راهکاری برای توسعه مناطق مرزی معرفی میکند که در آن امنیت و توسعه لازم و ملزوم یکدیگر میشود. بنابراین، گرچه آمایش مناطق مرزی یک نوع فن برنامهریزی است، اما خود بر پایه های نظری و متدولوژی علمی خاصی متکی است که ضمن تحلیل و تفسیر شرایط و ویژگی های مناطق مرزی، موانع توسعه و یا امنیت را توأمان در نظر گرفته و برای آن ها راه حل های یکپارچه ای ارایه میدهد تا اهداف توسعه و امنیت در مناطق مرزی را بر یکدیگر منطبق سازد . بنابراین میتوان «آمایش» را نوعی برنامه ریزی راهبردی – فضایی را نوعی برنامهریزی راهبردی – فضایی «آمایش مناطق مرزی» را نوعی برنامه ریزی راهبردی در فضاهای مرزی کشورها، دانست . شایان ذکر است که آمایش مناطق مرزی در ایران، به دلیل وجود مرزهای طولانی و قرار گیری بیش ازنیمی از استان های کشور در مرزهای بین المللی با کشورهای همجوار، از جایگاه ویزه ای در نظام برنامه ریزی کشور برخوردار است. چرا که مناطق مرزی از جمله مفاهیمی است که در عرصه های گوناگون سیاسی، اقتصادی، تجاری، فرهنگی و جغرافیایی کاربردهای متفاوتی پیدا می کند. مرز به دو مفهوم عینی مانند مرزهای رسمی کشور، و یا ذهنی به کار می رود؛ مانند مرزهای عقیدتی، که می تواند باز، بسته؛ ضعیف و یا قوب باشد. مرزها حدود ملت ها و کشورها را مشخص کرده و بنابراین معرف کشور- ملت ها هستند. مرزها به طور همزمان، ابزار سیاست کشورف تجلی و وسیله قدرت و تعیین کننده امنیت ملی هستند. در تاریخ ایران به دلیل وجود حکومت ها و دولت های متعدد با سطوح مختلف قدرت، شاهد انواع قلمرو ها، حریم ها،پیشروها و عقب نشینی های جغرافیایی بوده ایم. تاسیس بازارچه ها در مناطق مرزنشین کشور عملا استراتژی نوینی در جهت ایجاد اشتغال، تثبیت جمعیت و بالاخره کسب درامد از طریق عرضه خدمان و تجارت در مناطق مرزنشین بوده است. فعالیت بازارچه های مرزی باعث ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم، همچنینی تحرک شغلی مرزنشینان گردیده که سهم اشتغال غیرمستقیم به مراتب بیشتر از اشتغال مستقیم است.

آمایش مناطق مرزی ایران، مرز، بازارچه مرزی، سیستان