آرش ادیب - استادیار گروه عمران دانشکده مهندسی دانشگاه شهید چمران اهواز

مسائل هیدرولیکی در محدوده تأثیر جزر و مد در رودخانه های جزر و مدی بسیار پیچیده و غامض می باشند. در این محدوده دو نوع جریان موجود است که شامل جریان جر و مدی و جریان رودخانه ای می باشد. جریان رودخانه ای از بالا دست به سمت دهانه رودخانه حرکت می کند. جریان جزر و مدی در هنگام مد به سمت بالا دست و در هنگام جزر به سمت پایین دست حرکت می کند. جداسازی این دو جریان از یکدیگر ابزار مناسبی برای تحلیل جریان در این محدوده است. به وسیله این عمل می توان حاکمیت هر کدام از این جریان ها در این محدوده را مشاهده نمود. شکل هیدروگرافهای اشل و سرعت جزر و مد در محدمه تأثیر جزر و مد نشانگر این موضوع است. برای بررسی این مسئه و نشان دادن کارایی این ابزار در این مقاله از دو رودخانه جر و مدی با خصوصیات مختلف استفاده می شود. رودخانه کارون در ایران با سیلاب های بزرگ و رودخانه سورن در انگلستان با جزر و مدهای بزرگ، برای هر کدام از رودخانه ها دو ترکیب برای جریان های جزر و مدی و رودخانه ای در نظر گرفته شد (در یک حالت سیلاب یک ساله و صد ساله و در حالت دوم سیلاب صد ساله و مد یک ساله). در این تحقیق مشاهده شد که شکل هیدروگراف های اشل و سرعت جزر و مد در محدوده تأثیر جزر و مد رودخانه سورن برای هر دو حالت مانند شکل هیدروگراف اشل در مرز پایین دست می باشد چون در این رودخانه مد های بزرگ در دهانه رخ می دهد و از طرفی سیلابهای آن کوچکند. رفتار رودخانه ای کارون در مدهای بزرگ و سیلاب های کوچک مانند رودخانه سورن است ولی در سیلاب های بزرگ و مدهای کوچک شکل هیدروگراف های اشل و سرعت جزر و مد در محدوده تأثیر جزر و مد رودخانه کارون مانند شکل هیدروگراف دبی در مرز بالادست می باشد. همچنین ضریب همبستگی بین تغییرات اشل ناشی از جزر و مد و سرعت جزر و مدی حداقل 93 درصد می باشد که این امر صحت روابط و روش به کار رفته در این تحقیق را نشان می دهد.

جریانهای رودخانه ای، جریان های جزر و مدی، رودخانه کارون، رودخانه سورن