حامد نخستین لشکاجانی - دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی معماری
محسن روشن - دکتر محسن روشن

بشر از دیرباز همواره در حال الهام گیری از طبیعت در ساخت و ساز خود بوده است. پیروی او از طبیعت در آثار مهندسی و هنر معماری دیده می شود که موجب خلق آثار بسیار زیبا و گوناگونی شده است. گنبد سقفی است نیم کروی یا مقعر که معمولاً در بالای پلان های مدور یا مربع و کثیرالاضلاع، که با کمک گوشوار مدور می شود، تعبیه می گردد . گنبد دارای سوابق طولانی است که قدمت و سیر تحول آن بخوبی روشن نیست . معماران ایرانی در نهایت چیره دستی و قدرت تخیل فراوان مطابق روحیات و احساسات خود و جامعه آن روزگار انواع گنبد را از لحاظ فرم، ابعاد، مصالح و ... به دنیای مادی هدیه کردند . این مقاله سعی دارد تا با بررسی الهام های اولیه در معماری تمدن های اولیه و ردپای پیدایش اولین گنبد های بشری از فرم ها و اشکال دیگر معماری باستان و نحوه شکل گیری و تکامل گنبدهای اولین این دیدگاه را منعکس کند که می توان با نگاهی به پیشینیه و روند تکاملی تمدن های اولیه و اعتقادات آنها و نمود ان در معماری به اولین گنبدهای شکل گرفته در تمدن بشری رسید . ابزار بررسی تمدن های نخستین در دوره نوسنگی و اقوام سومر و ایلام و خود تمدن اقوام اریایی با بررسی کتب تاریخی و نظر بزرگان معماری و با توجه به آخرین کشفیات علم باستان شناسی و آثار تصاویر و توضیحات آنها و گمانه زنی براساس شواهد موجود شاید بتواند حلقه های زنجیر شکل گیری این عنصر معماری را مشخص کند.

گنبد – ردپای پیدایش – علت های شکل گیری و تکامل در دوره های بعد