تاثیر عرفان و تشیع اسلامی بر معماری مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی

دوره صفویه یکی از دوره های شکوفایی هنر در ایران است. مجموعه مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی که در دوره صفویه بنا شده است امروزه در فهرست آثار ثبت شده یونسکو قرار دارد، نشانی از هنر والای آن دوره است. علاقه و حمایت شاهان صفوی به مقبره اجدادشان باعث گسترش این فضا شد. این مکان در دوره صفوی به عنوان بنایی برای زیارت عموم، مورد ارج و احترام بسیار قرار گرفت. از آنجایی که در دوره حکمرانی هر یک از شاهان صفوی، بنایی به این مجموعه اضافه شده است - یا بخشی از بناهای قبلی مرمت شده است - می توان این مقبره را شناسنامه هنری عصر صفوی قلمداد کرد و سیر تاریخی و هنری این دوره را در آن جستجو کرد. این پژوهش با هدف کشف و روشن ساختن رابطه و ساختار نظام مند میان یک اندیشه مذهبی و چگونگی بازتاب آن در کالبد معماری، به مطالعه مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی در اردبیل می پردازد. پایبندی به اصول و تفکر زیبایی شناسی عصر صفوی و مذهب تشیع - به عنوان بستر و زمینه شکل گیری این مکان - در این تحقیق مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله که شیوه توصیفی و تحلیلی است نتایج این تحقیق در بررسی ساختار بکار رفته در این بنا حاکی از حضور بی قید و شرط عناصر و مؤلفه های دینی و مذهبی تصوف و تشیع است. اما این حضور بیشتر واجد مؤلفه های نمادین و سمبولیک است که می توان آن را ادامه توجه صفویان به بعد عرفانی و رمزی دانست؛ تغییر و تبدلی که در طی سالیان متمادی این قالب عناصر هنری و با مضامین مذهب به حیات خود در شکلی نمادین و سمبلیک ادامه داده است و در این بنا - و بناهای مشابه عصر صفوی - خود را تجلی بخشیده است.

کلیدواژه ها:

معماری صفوی ، مقبره شیخ صفی الدین اردبیلی ، عرفان ، تشیع