محمد باریکلو - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده مهندسی شیمی، دانشگاه تربیت مدرس
محسن نصرتی - دانشیار گروه بیوتکنولوژی دانشکده مهندسی شیمی، دانشگاه تربیت مدرس

یکی از روش های پرطرفدار تصفیه فاضلاب در جهان، گیاه پالایی در تالاب های مصنوعی می باشد. مهمترین مزیت این روش تصفیه ای نسبتبه سایر روش ها، کم هزینه بودن آن و سازگاری آن با زیست بوم منطقه می باشد. در این روش تصفیه ای از گیاهان تالابیاستفاده می شود. گیاهان تالابی براساس نحوه رشد و ساختارشان به چهار دسته کلی گیاهان آبی کاملاً شناور، گیاهان آبی برگ شناور، گیاهان آبی غوطه ور و گیاهان آبی برون آ تقسیم می شوند که سه دسته اول در تالاب های مصنوعی با جریان سطحی استفاده شده اند؛ اما در تالاب های مصنوعی با جریان زیرسطحی فقط گیاهان آبی برونآ قابل استفاده می باشند. مهمترین عملکرد گیاهان در تالاب های مصنوعی مربوط به اثرات فیزیکی و متابولیکی آنها می باشد. اثرات فیزیکی شامل فیلتراسیون مواد معلق، محافظت دربرابر فرسایش خاک بوسیله کاهش اغتشاش و تلاطم، افزایش و تثبیت سرعت جریان ته نشینی بوسیله کاهش سرعت جریان فاضلاب و به تبع آن زمان ماند بیشتر و در نهایت ایجاد ناحیه سطحی بسیار بزرگی برای چسبیدن ریزاندامگان می باشد. در تالاب های مصنوعی بسترها غالبا حاوی خاک اشباع از آب می باشند. در این نوع خاک ها اکسیژن به طور مستقیم در اختیار ریشه و ریزاندامگان داخل خاک قرار نمی گیرد بلکه وظیفه اکسیژن رسانی به فضای داخل خاک به عهده گیاهان موجود در تالاب می باشد. گیاهان تالابی برونآ، اکسیژن را توسط ساقه ها و برگ هایشان که در بالای سطح تالاب قرار دارند جذب کرده و ازطریق سیستم هوایی درونیاشان، اکسیژن را به سامانه ریشه ای و محیط اطراف آن می رسانند تا ریشه و ساقه های زیرزمینی و ریز اندامگانهای اطراف آن بتوانند تنفس کنند تا به میزان بیشتری تصفیه فاضلاب را انجام دهند. از دیگر نقش های گیاهان تالابی جذب مواد مغذی در بافت هایشان، هدایت هیدرولیکی خاک و کمک به رشد ریزاندامگان می باشد. طبق تحقیقات صورت گرفته میزان حذف مواد آلاینده از فاضلاب در تالاب مصنوعی حاوی گیاه بین 15 تا 35 درصد نسبت به تالاب مصنوعی بدون گیاه افزایش می یابد.

گیاهان تالابی، تصفیه فاضلاب، تالاب مصنوعی، مواد مغذی، گیاه پالایی، مواد آلاینده