طلا یعقوبی
سعید ظروفچی

نور از عوامل موثر بر فضایی است که بعنوان غیرمادی ترین عنصر محسوس طبیعت، همواره در معماری اسلامی وجود داشته و در معماری ایرانی همیشه به منزله روشن کردن کامل فضای معماری به کار نمی رود؛ بلکه گاهی جنبه عرفان و تقدس به خود گرفته و جنبه های دیگر فضا را تحت تأثیر قرار داده و گاهی بر آنها تأکید می کند. ریتم نوری در معماری اسلامی نقش به سزایی را در تبیین تحول و توالی فضا ایفا می کند. به گونه ای که میتوان گفت نقش کاربردی توالی فضا به وسیله نور در این معماری در سه مولفه: مکث، حرکت و تاکید تبیین می شود؛ از این رو می توان این گونه بیان نمود که توالی فضا به وسیله نور به عنوان یک مولفه در زمینه هنرهای سنتی بسیار مورد توجه قرارگرفته و این توجه و اهمیت نشان از جایگاه این اصل در شاکله تفکر اسلامی است. با ظهور اسلام بر اهمیت و بهره گیری از نور روز در بناها، بخصوص مساجد به عنوان مهمترین بناهای معماری اسلامی افزوده شد.از این رو سعی می شده به منظور بهره گیری از نور روز برای شکل دادن به فضای معنوی مساجد،از عناصر معماری سنتی ایرانی برای هدایت هر چه بهتر و مناسب تر آن استفاده شود. این پژوهش سعی بر آن دارد تا با تحقیق توصیفی و تحلیلی و با مطالعه منابع کتابخانه ای و اسناد مکتوب، به بررسی اهمیت نور و بازیابی عناصر نورگیر مورد استفاده در معماری مساجد، بخصوص مساجد و مسجد - مدرسه های دوره قاجار شهر تهران بپردازد.

اهمیت نور، عناصر نورگیر، مسجد، مسجد-مدرسه، دوره قاجار