تحقق هویت اسلامی با بررسی نسبت بین صورت و معنا در معماری ایرانی- اسلامی

تمام ادیان انسانها را به سیر از ظاهر به باطن دعوت کرده اند. آنچه در نزد ایشان اصیل بوده عالم معناست و ازاین رو اعتبار عالم ظاهر به عالم معنا می باشد. این طرز فکر تمامی شئونات زندگی انسانها، خصوصا هنر را در جامعه ی دینی فراگرفته و بنابراین آثار هنری ادیان همواره آدمی را به عالم دیگر رهنمون می کنند. آنجا که خاستگاه هنر دینی فراتر از انسان می شود و هنرمند مجرای انتقال معانی منبعث شده از عالم بالا می گردد و بدین ترتیب هنر اصیل دینی ظهور می نماید. در حکمت اسلامی قرآن کریم و سخن مشترک انبیا، تاکید بر حرکت از ظاهر به باطن یا به عبارتی از صورت به معنا بوده و اسلام، ظاهری دیدن و قف در صورت دنیا بدون سیر در معنا و باطن را نکوهش کرده و آن را نشان بی خردی انسان می شمرد. هنرمندان مسلمان با انس و الفت و همدلی با حکما، سنت اسلامی را از طریق آثار هنری نمود داده اند و انسانها را از ظاهری نمادین به حقیقتی فراتر متذکر شدند. هنرمند مسلمان با ادراک این معنا و ارزش به طراحی صورت پرداخته و اثر هنری خویش را پدید می آورد. معماری دوران اسلامی نیز با همین مبانی و مفاهیم به تجلی و ظهور معانی پرداخته است. در این مقاله ضمن اتخاذ رویکردی تاریخی-تفسیری، و مطالعات کتابخانه ای ابتدا به بیان تعاریفی از رابطه بین صورت و معنا در معماری ایرانی و معماری دوران اسلامی پرداخته و سپس با توجه به این معانی به چگونگی تحقق پذیری هویت اسلامی در آثار معماری ایرانی- اسلامی خواهیم پرداخت و به این نتیجه خواهیم رسید که رابطه کالبد و محتوا (صورت و معنا)، به شکل تجلی نسبی معنا در صورت است

کلیدواژه ها:

معماری دوران اسلامی ، معماری ایرانی ، صورت ، معنا ، هویت اسلامی