سمیه سادات شجیعی - کارشناس ارشد مرمت آثار تاریخی

شهر مفهومی مدنی دارد و ساخت مدنیت و الگوهای توسعه شهری نیازمند رجوع به منابع دینی، نظریه پردازی، الهام از گذشته و داشتن پیشینه ی تاریخی و متناسب سازی آن با نیازهای پیچیده و گوناگون انسان معاصر است. هویت در شهر به واسطه ی ایجاد و تداعی «خاطرات عمومی» در شهروندان، تعلق خاطر و وابستگی را نزد آنان فراهم می نماید و شهرنشینان را به سوی شهروند شدن، که دامنه ای فعال تر از ساکن شدن دارد، هدایت می کند. در این میان بافت های تاریخی با ابنیه، نشانه ها و خاطرات خود در میان نسل ها انتقال داده می شود و در حافظه جمعی افراد ابدی می شوند. اگر شهری فاقد حافظه تاریخی باشد نمی توان گفت که آن شهر با هویت است. طبق تعاریف متداول «هویت» مجموعه ای از صفات و مشخصه هایی است که باعث تشخیص یک فرد یا اجتماع از افراد و جوامع دیگر می شود و شهر نیز به تبعیت آن دارای «شخصیت» می شود. عناصر هویت بخش در شهرها از دید کوین لینچ راه ها، لبه ها، گره ها، نشانه ها و محلات هستند( لینچ1387: 12). مجموعه ای این عناصر هویت را بافت قدیم و جدید شهرها می سازند. شهرها و فضاهای شهری گذشته از استقلال، شخصیت و هویت ویژه ای برخوردار بوده اند. بافت های تاریخی شهرها بواسطه قدمت دیرینه خود و اهمیت تاریخی که در دوره های مختلف کسب کرده اند همواره از هویت بالایی بر خوردار بوده اند. فاصله گرفتن از خاطره ها، تخریب عناصر شهری در بافت ها، محجور ماندن نشانه های تاریخی همه و همه هویت در بافت های تاریخی را به کمرنگی و در نهایت بی هویتی هدایت می کند. در حالی که با ایجاد تعلق به مکان هویت افزایش می یابد. این عناصر با تکرار در ذهن های عمومی به صورت وابستگی اجتماعی و فرهنگی تبدیل شده و از این بحران خارج شده و به هویتی پایدار بدل می شود که تغییر آن ناممکن است. در این نوشتار مقوله هویت شهری در بافت های تاریخی و عوامل تاثیر گذار بر آن ها به اختصار پرداخته شده است. سعی شده به بحران هویت که بافت های تاریخی شهرها را تهدید می کند با تاکید بر بحران هویتی بافت تاریخی شهر سبزوار پرداخته شود تا راه کارها، سیاست ها چشم اندازها و راهبردهایی درجهت حفاظت از هویت بافت ها پیشنهاد نمود تا هویت فرهنگی تاریخی و تداوم خاطره های شهری برای نسل های آتی ماندگار گردد.

هویت، شهر، بحران، بافت تاریخی